İş aramak için izin hakkımız var mı?

Soru: Belirli süreli iş sözleşmesi ile bir işyerinde çalışıyorum. Yılsonunda sözleşmem sona erecek. Belirli süreli iş sözleşmelerinde iş arama izni kullanma hakkımız bulunuyor mu?

Cevap: Süresi belirli (Ya da belirli süreli sözleşmeler) sözleşmeler saptanan süre sonunda kendiliğinden sona erer. Bu tür sözleşmelere özellikle bir ihbar (bildirim) süresi konulmamışsa ihbar öneli ve dolayısı ile de iş arama izni söz konusu olmayacaktır. Ancak taraflarca anlaşılarak sözleşmeye özellikle bir bildirim süresi konulmuşsa buna bağlı olarak iş arama izni de söz konusu olabilir.

Mazeret izninde ücret kesintisi yapılamaz

Soru: Aylık maaşlı olarak çalışmaktayım. Ödemelerimi her ay sonunda bankaya yatırıyorlar. Haberli ve izinli olarak işe gitmediğim saatler; hastaneden istirahat raporu, işyerinde izin kâğıdı doldurup iş yerinden birkaç saat izin alma veya sabah saatlerinde ilgili kişiye haber vererek yarım saat kadar işe gelmeme, daha sonra bunun için izin kâğıdı doldurma, şeklindedir.

Günlük 8.30 - 18.30 çalışıyorum. Ara paydosları çıkarınca toplam 9 iş saati net, 5 gün devamlı çalıştığımda 45 iş saati net çalışmış oluyorum. Daha önceki çalıştığım fabrikalarda; haftaiçi işe geç kalma, rapor, işten izin alma vs. olsa dahi bu maaşımdan kesinti olarak yapılıyordu, cumartesi günleri mesai olduğunda mesai ücretim yine mesaili ücret üzerinden hesaplanıyordu. Hafta içi 45 saatten eksik çalışmam cumartesi mesaimden çıkarılmıyordu hiçbir çalıştığım yerde şu ana kadar, cumartesi çalışmam yine mesaili çalışma ücreti üzerinden hesaplanıyordu. Bu işe gitmediğim saatler veya günler için maaşım ona göre hesaplanıp eksik yatırılıyordu. İşveren tarafı bunu bizim iyiliğimiz için maaşı tam alabilmemiz için yaptığını söylüyor. Ve bunun için kâğıt imzalatacağını söylüyor. Kanunlarda böyle bir esneklik mi var, her işveren bunu kendi kafasına göre yorumluyor?

Cevap: Öncelikle şunu belirtmeliyim ki İş Kanunu’nda habersiz ve mazeretsiz olarak işe devamsızlık yapmak yaptırım gerektiren bir fiil olmakla birlikte ücret ve Sosyal Güvenlik primi gün sayısı bakımından da işçi açısından olumsuzluklara yol açar. Bu nedenle devamsızlık nedeni önem arz etmektedir. Belirttiğiniz saatlik, günlük mazeret izni ve rapor türü devamsızlıklar ise ücret ve fazla mesai bakımından böyle değildir. Yani ücretinizin ve fazla mesainizin kesilmesine yol açmamalıdır. Bunun yasal gerekçesi ise İş Kanunun 49. maddesinde aylık ücretli işçilerden «Hasta, izinli veya sair sebeplerle mazeretli olduğu hallerde dahi aylığı tam olarak ödenen aylık ücretli işçiler» diye bahsedilmesidir. Yani benim kanaatim aylık ücretli işçi yukarıda belirtilen kabul edilebilir nedenlerle devamsızlık yaptığında bunun ücretinden ve/veya fazla mesaisinden düşülmesi yasal bir uygulama değildir. Bu arada yine belirtelim gerekçesiz (habersiz, mazeretsiz) devamsızlık ve işçinin özellikle almış olduğu uzun süreli ücretsiz izinler bu söylediklerimden istisnadır. Bu tür durumlar ücrete olumsuz yansır. Sonuç itibariyle işverenler işçi özlük haklarına ilişkin konularda sizin deyiminizle "kafalarına göre" davranamazlar yasal çerçevede işlem yapmak zorundadırlar. İşçilerin yasal olmayan uygulamalara karşı itiraz etmek ve yasal yollara başvurmak hakkı her zaman vardır.