İşsizlik verilerindeki çığlık duyulmuyor

Ozan GÜNDOĞDU

Haber ajansları yıllardır alışılageldiği gibi işsizlik oranına odaklanıyor ve arka planda kalan verilerin üzerinde durulmuyor. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) ekim ayına ilişkin işgücü göstergelerini yayımladı. Verilere göre işsizlik eylül ayı ile aynı gerçekleşerek yüzde 12,7 olarak kaydedildi. Geçen yılın ekim ayında yüzde 13,4 olan işsizlik oranı böylece bir yılda 0,7 puan geriledi. İş arayıp bulamayan işsiz sayısı ise 4 milyon 5 bin kişi olarak tahmin edildi.

Ancak sadece bu sayılar işsizlik gerçeğini gizliyor. Türkiye’de ekonomik kriz artık sosyolojik bir boyut kazanmış durumda. İşsizlik azalmıyor, TÜİK’in işsizlik tanımına giren kişi sayısı azalıyor. Buna karşın yine TÜİK verilerinde arka planda kalan ve görülmeyen veriler işsizlik gerçeğini teşhir ediyor. Ekim ayı işgücü göstergelerine mercek tutarak ülkenin kanayan yarası işsizliği derledik.

İstihdam azalıyor

TÜİK’in işgücü göstergelerinde en çarpıcı sonuç aynı anda hem işsiz sayısının hem de istihdamın azalması. Verilere göre eylül ayında 27 milyon 707 bin olan istihdamdaki kişi sayısı, ekim ayında 27 milyon 447 bine geriledi. Sadece 1 ayda en az 260 bin kişi işini kaybetti. Bir başka ifade ile günde ortalama 8 bin 600 kişi işinden oldu.

Peki işini kaybedenler iş aramıyor mu? Sosyal kriz burada da kendisini gösteriyor. Verilere göre 4 milyon 5 bin iş arayan işsizin 1 milyon 102 bini yani yaklaşık olarak 4 işsizden 1’i 1 yıldan uzun süredir iş arıyor. Bu duruma bir de pandeminin yarattığı ekonomik tahribat ve hükümetin güven vermeyen ekonomi politikaları da eklenince bu kişiler bir süre sonra iş aramayı bırakıyor. Peki bu durumu nasıl gözlüyoruz?

TÜİK verilerinin ‘gör’ dediği

TÜİK’in yayımladığı işgücü göstergelerinde ajansların çok bahsetmediği bir veri var ki, işsizliğin nasıl azaldığını gözler önüne seriyor. O da işgücünün dışında kalanlar…

Verilere göre ekim ayı itibariyle “İş bulma ümidim olmadığı için iş aramıyorum” diyenlerin sayısının 1 milyon 511 bin kişi olduğu tahmin ediliyor. Bu kişiler ölçüm tarihi boyunca daha yüksek bir sayıya hiç ulaşmamıştı. Pandemi boyunca her ay rekor üstüne rekor kırdı. 2019’un aynı ayında 668 bin olan ve “ümitsiz işsizler” olarak nitelenen bu kişilerin sayısı 1 yılda yüzde 126 oranında arttı. Eylül ayında 1 milyon 402 bin olan ümitsiz işsizlere sadece 1 ayda 109 bin kişi eklendi. Bu da günde ortalama 3 bin 600 kişinin iş bulma ümidini kaybettiği anlamına geliyor.

Toparlayacak olursak, son 1 ay içinde günde ortalama 8 bin 600 kişi işinden olurken, 3 bin 600 kişi iş arama ümidini kaybetti. Peki ümidini kaybetmeyip de iş aramaktan vazgeçenler oldu mu?

Kadınların ekonomik çığlığı

Burada da işini kimin kaybettiği sorusu gündeme geliyor. İstihdamın 260 bin azaldığı bir ayda bu azalma verilere göre daha çok ücretsiz ev işçilerinden kaynaklanıyor. Bir ayda bu kişilerin sayısı 242 bin azalmış durumda. Peki kim bunlar? Ücretsiz aile işçileri genellikle toprak sahibi veya esnaf bir ailede, ücretsiz biçimde çalışan eş veya çocuklardan oluşuyor. Tahmin edileceği üzere bu kişilerin hemen hepsi kadın. Peki sadece bir ayda istihdamdan çıkan bu kadar insan ne yapıyor? Burada da TÜİK’in bir başka sınıflandırması devreye giriyor.

TÜİK’e göre bir kişi iş aramamakla beraber çalışmaya hazır olabilir. Bu kişiler ya ümidini kaybettiği için iş aramıyordur ya da ev işleriyle meşgul olma, eğitimde olma gibi diğer gerekçeleri vardır. Ancak her ne olursa olsun bu kişiler TÜİK anketine “iş olsa çalışırım” cevabını veriyorlar. İşte bu diğer gerekçelerle “iş aramıyorum ama iş olsa çalışırım” diyenlerin sayısı bir ayda 103 bin kişi artarak 2 milyon 837 bine ulaştı. Bu 103 bin kişinin 87 bini kadın.

Peki bu sene 2 milyon 837 bin olan diğer gerekçelerle iş aramayan ama çalışmaya hazır olanların sayısı geçen yıl kaçtı? 1 milyon 507 bin. Yani 1 yıl içinde bu kişilerin sayısı yüzde 88 oranında artmış durumda.

***

DİSK-AR gerçeği gösteriyor

Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu Araştırma Merkezi (DİSK-AR) her ay TÜİK’in işsizlik verilerini açıkladığı gün, yine TÜİK’ verilerinden yola çıkarak gerçek işsizliği açıklıyor. DİSK-AR bunu yaparken Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) standartlarını gözetiyor ve geniş işsizliği bu şekilde hesaplıyor. DİSK-AR’ın verilerinde öne çıkanlar ise şu şekilde:

♦ GENİŞ TANIMLI İŞSİZ SAYISI: 9,7 milyon
♦ GENİŞ TANIMLI İŞSİZLİK ORANI: yüzde 27
♦ İSTİHDAMDAKİ 1 YILLIK AZALMA: 896 bin kişi
♦ İŞ BAŞINDA OLANLARIN SAYISINDAKİ AZALMA: 1 milyon 833 bin
♦ KADIN İŞGÜCÜ yüzde 8, KADIN İSTİHDAMI yüzde6,3 AZALDI.