İstifa ve kıdem tazminatı
Soru: Ben 7 sene 4 aydır özel sektörde çalışmaktayım. Mazeretsiz işten ayrılmayı düşünüyorum, tazminat hak edebilir miyim?
CEVAP: Sorunuz en sık karşılaştığımız sorulardan biri. Buradan yola çıkarak bu konudaki yanlış bilgileri gidermeye çalışacağım.
İstifa irade beyanıdır. İşverene ulaştığı anda geçerlilik kazanır. Yazılı ve usulüne uygun tebliği önemli.
İstifa eden, çalıştığı süreye göre 2 -8 hafta önce (ihbar öneli) işverene haber vermek zorunda. İhbar süresinde işçinin günde 2 saat iş arama izni var. İsterse bu izni toplu halde kullanabilir. İhbar öneli süresine uymayan işçiden işveren ihbar tazminatı talep edebilir.
İstifa edene işçiye kıdem tazminatı ödenmez
İstifa eden işçiye işverinin kıdem tazminatı ödeme yükümlülüğü yok. İşveren dilerse ödeme yapabilir. Kullanılmayan yıllık izin hakkı varsa bunun karşılığı son ücret üzerinden nakden ödenmeli. İstifa eden işsizlik ödeneği de alamaz.
İşçi işvereni ve arkadaşları tarafından mobbinge uğrayarak istifaya zorlanır ve bunu kanıtlarsa bu haklı bir fesih sebebidir. Bu durumda kıdem tazminatı yanında ayrımcılık tazminatı, manevi tazminat vb. de talep edebilir.
Haklı nedenle fesih hakkı şartları
İşçinin ihbar öneli süresine uymaksızın derhal ayrılmasını ve kıdem tazminatı almasını sağlayan koşullar da vardır. İş Kanunu’nun 24’üncü maddesine göre bunlar şöyle özetlenebilir:
1) Sağlık sebepleri: a) İşin niteliği işçinin sağlığı veya yaşayışı için tehlikeli olursa, b) İşçinin yakından görüştüğü işveren ya da diğer kişilerde bulaşıcı hastalık bulunursa.
2) Ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzerleri: a)Sözleşmede işçiyi şart, vasıf, gerçeğe aykırı beyanla yanıltma, b)İşverenin işçi veya aile üyelerinden birinin şeref ve namusuna dokunacak söz, davranışta bulunması veya işçiye cinsel taciz, c) İşveren, işçiye veya aile üyelerinden birine sataşma, gözdağı, kanuna karşı davranışa özendirme, kışkırtırmada bulunur ya da onlara karşı hapsi gerektiren bir suç işlerse, şeref ve haysiyet kırıcı asılsız ağır isnat veya ithamlarda bulunursa, d) İşyerinde cinsel tacize uğrayan işçinin durumu işverene bildirmesine rağmen gerekli önlemler alınmazsa, e) Ücret sözleşme ve yönetmeliğe uygun hesap edilmez veya ödenmezse f) Parça başı çalışmada az iş verilerek eksik ücret almasına yol açılırsa.
3) Zorlayıcı sebepler: Zorlayıcı nedenle iş bir haftadan fazla durursa, sağlık sebepleri ve işveren tarafından işçiye karşı gelişebilecek olumsuz davranışlar ile zorlayıcı sebepler çerçevesinde işçi istifa ederse kıdem tazminatına hak kazanır.
Askere gidene, evlenene kıdem tazminatı hakkı
24’üncü madde dışında şu nedenlerle istifa edenler de kıdem tazminatı alabilir:
Muvazzaf askerlik hizmeti
Kadın işçinin evlendikten sonraki 1 yıl içinde işten ayrılması
Emekliliğe hak kazanmak
Belirli bir prim ödeme gün sayısı ve sigortalılık süresini doldurup yaşı beklemek amacıyla işten ayrılmak
İşçinin sağlık sebebi ile işverence İ.K. 25/1 madde çerçevesinde işten çıkarılması
İşçinin işe devamını engelleyen ve kendisinden kaynaklanan zorlayıcı sebeplerle işverence işten çıkarılması ( İ.K. 25/3)
İşçinin tutukluluk halinin ihbar öneli süresini aşması.