İstifaya zorlanan Bolivya Devlet Başkanı Evo Morales kimdir?
Bolivya’da ABD destekli darbe nedeniyle istifa etmek zorunda kalan solcu Devlet Başkanı Evo Morales’in evi basıldı, hakkında tutuklama kararı çıkarıldı.
Morales, ABD destekli çetelerin sokak eylemleri ardından güvenlik güçlerinin de baskıyı yoğunlaştırması sonucu görevinden istifa etmişti. İstifası ardından Morales hakkında yakalama kararı çıkarıldı.
Peki, ABD destekli darbe nedeniyle istifa etmek zorunda kalan Devlet Başkanı Evo Morales kimdir, siyasi hayatına nasıl başladı, ne tür faaliyetlerde bulundu?
Evo Morales, ülkenin batısındaki Oruro vilayetine bağlı Isallavi köyünde doğdu. Ailesi bölgenin en geniş yerli ailelerinden olan Aymara ailesiydi.
Morales, gençliğinde lama yetiştiriciliğinden bir müzik grubunda trompet çalma ve tuğla fabrikasında çalışma gibi birçok iş yaptı.
SİYASİ FAALİYETLERİNE NASIL BAŞLADI?
Morales, 1980'lerde göç ettiği Cochabamba vilayetine bağlı Chapare bölgesinde koka yetiştiriciliği ve bu alanda örgütlenen sendikalarda siyasi faaliyetlerine başladı.
Koka üretimini bitirmek isteyen dönemin hükümetlerine karşı politik mücadele veren ve protestolarda öne çıkan Morales, 1988'de Cochabamba Tropikal Bölgesi Federasyonu Genel Sekreteri oldu. 1996'da ise bölgedeki 6 koka yetiştiricisi sendikanın toplandığı federasyonun başkanlığına seçildi.
Ertesi yıl bu vilayetten yüzde 70 destek alarak milletvekili seçilen Evo Morales, devlet başkanlığına ilk olarak 2002 yılında aday oldu. Vaatlerinin başında Bolivya'nın yerli halkının ülke yönetimindeki çıkarlarını koruma ve savunma geliyordu. Yerli halk yüz yıllar boyunca yabancılaştırılmış ve ayrımcılığa uğramıştı.
Morales'in vaatleri, devlet başkanlığına ilk adaylığında beklediği başarıyı getirmedi ama ikinci denemesinde, Aralık 2005'te sandıktan birinci çıkıp devlet başkanı oldu.
İktidara geldiğinde yaptığı ilk işlerden biri yeni anayasa üzerinde çalışmaktı. Yeni anayasa Bolivya'yı 'çok uluslu' ve ülkenin farklı etnik gruplarını da daha iyi yansıtması için 'laik' devlet olarak tanıdı.
Morales, koka çiftçilerinin hakları için de mücadele etmeye devam etti. Koka yetiştirmenin yasal statüsünü korudu ve ABD'nin koka üretiminin tamamen durdurulması baskısına rağmen ticaretinin yapılabilmesi için de yeni düzenlemeler devreye soktu.
Amerikalı yetkililer, Devlet Başkanı Morales'i kokain üretiminin ve kaçakçılığının önüne geçmemekle suçladı. Morales ise, kokain üretimiyle mücadele ettiğini belirtti ama dini ve kültürel gerekçelerle az miktarda koka yetiştirilmesine izin verdiğini söyledi.
Morales'in ABD ile ilişkileri devlet başkanlığı boyunca gergindi.
Morales, 2008 yılında ABD'nin Sucre Büyükelçisi Philip Goldberg'i, hükümetine karşı komplo kurmakla suçlayıp sınır dışı etti ve ABD'nin Uyuşturucuyla Mücadele Dairesi'nin Bolivya'daki operasyonlarını askıya aldı.
Evo Morales, 2013'te ABD Uluslararası Kalkınma Ajansı'nın da faaliyetlerini 'muhalefeti desteklediği' gerekçesiyle durdurdu.
FAKİRLİK YÜZDE 30'LARA DÜŞTÜ, 3 MİLYON BOLİVYALI'YI ORTA GELİR GRUBUNA TAŞIDI
Morales, yönetimde kaldığı yaklaşık 14 yılda Latin Amerika'nın en fakir ülkelerinden Bolivya'yı, Birleşmiş Milletler Latin Amerika ve Karayip Ekonomik Komisyonu (ECLAC) ve Dünya Bankası verilerine göre yılda ortalama yüzde 4'ten fazla büyüttü.
Morales, ülkesindeki fakirliği yüzde 65'lerden yüzde 30'lara çekerek 3 milyon Bolivyalı'yı fakirlikten orta gelir grubuna taşıdı.
DOĞALGAZ VE PETROLÜ MİLLİLEŞTİRDİ, BİRÇOK FİRMAYI DEVLETLEŞTİRDİ
Göreve gelmesinden kısa bir süre sonra 2006'da ülkenin doğalgaz ve petrolünü millileştiren Morales, bu süreçte birçok firmayı devletleştirdi ve bazı yabancı şirketlerle de Bolivya lehine yeniden pazarlığa oturdu. 2007'de İsviçrelilerin elindeki bir maden kompleksini, 2008'de de İtalyanların elindeki telekomünikasyon şirketini millileştirdi. Bolivya, yüzde 6,2 ile rekor büyümeyi yakaladığı 2008'in son çeyreğinde yüzde 7,1'lik büyümeyle dikkatleri çekti.
SOL YÖNETİMLER İLE YAKIN İLİŞKİLER GELİŞTİRDİ
Latin Amerika'da sol yönetimlerin çoğunlukta olduğu dönemde göreve gelen Morales, Venezuela ve Küba ile yakın ilişkilere sahip oldu ve ülkesinin ekonomik kalkınmasında bu ilişkiler hatırı sayılır rol oynadı.
Bölge dışında, Morales'in Çin ile geliştirdiği ilişkiler ülkesinin ekonomik kalkınmasında önemli rol oynadı.
ŞİLİ İLE DENİZ SORUNU
Bolivya'nın Şili ile olan deniz sorunu ise bölgede en köklü toprak sorunları arasında yer alıyor. Büyük Okyanus'a (Pasifik) erişimi 1884'te Şili ile girilen savaşın sonucunda kaybetti. Bolivya'nın o tarihten bu yana deniz erişimi için mücadelesi sürüyor. Birçokları için bu mesele 'bir onur meselesi'. Bolivya, kaybettiği deniz erişimi hakkını yeniden almak için 2018'de Uluslararası Adalet Divanı'na yaptığı başvurudan da sonuç alamadı. Evo Morales, birçok uluslararası iklim konferansında konuşma yaptı, her defasında da 'Doğa Ana'ya saygı duyulması' çağrısında bulunuyordu.
Kaynak: BBC Türkçe, Anadolu Ajansı