İstihdamın gölge üyeleri: Sigortasızlar
Ocak ayında sigortasız 100 kişinin en az 35’i nisana kadar işini kaybetti. Sigortalılarda ise bu sayı 3’le sınırlı kaldı. Çünkü patron sigortasızı kovuyor, sigortalıyı ücretsiz izne çıkarıyor. TÜİK ise ücretsiz izinliyi istihdamda sayıyor
Ozan GÜNDOĞDU
İstihdam paketi Meclis’ten geçti. Patronlar diledikleri takdirde çalışanlarını 1 yıl daha ücretsiz izne çıkarabilecek. Bu durumda çalışana işsizlik sigortası fonundan 1168 lira aylık bağlanacak. Ücretsiz izne çıkarılan çalışanların sayısı her geçen ay artıyor. Mayıs ayında ücretsiz izne çıkarılmış ücretli çalışan sayısı 1 milyon 358 binken bu sayı haziranda 1 milyon 701 bine yükseldi. Bu sayı ülkede ücretli çalışan her 10 kişiden birinin ücretsiz izinde olduğunu ortaya koyuyor. Ayrıca bu kişileri TÜİK işsiz saymıyor, üstelik bu kişiler genel sağlık sigortası hizmetlerinden de faydalanamıyorlar.
Her ne kadar halka ölümle yaşam arasında bir gelir dayatılmış olsa da durumu çok daha kötü olan bir grup var; sigortasızlar…
TÜİK verilerine göre son 5 yıldır istihdamın yüzde 33-35 arasındaki grubu sigortasız çalışıyor. 2019’da istihdam edilen her 100 kişiden 34,5’inin sigorta kaydı bulunmuyor. Ancak salgın sürecinde bu oran sert biçimde düşüyor. Nisan ayı itibariyle sigortasız çalışanların oranı yüzde 28,5’e kadar düşmüş durumda. İlk bakışta olumlu gibi görünen bu durum altında büyük bir trajedi barındırıyor. Zira işverenler krizle birlikte ilk olarak sigortası (ve dolayısıyla güvencesi) olmayan çalışanlarından vazgeçiyor.
4 ayda 766 bin sigortasız işinden oldu
Peki TÜİK, çalışma hayatının bu “gölge üyelerinin” sayısını nereden biliyor? Herhangi bir yerde kaydı bulunmayan milyonlarca kişi nasıl tespit ediliyor? Bunun için anket yöntemi kullanılıyor. Hanelere çalışıp çalışmadıkları, çalışıyorlarsa sosyal sigortaları olup olmadığı soruluyor. Anketten yola çıkarak Türkiye genelinde bir tahmin yapılıyor. TÜİK’in Nisan ayı tahminine göre ülkede 2 milyon 189 bin sigortası olmayan maaşlı ve yevmiyeli çalışan var. Buna karşın sigortası bulunan çalışanların sayısı 15 milyon 620 bin.
Ancak işveren davranışı değerlendirildiğinde sigortasız çalıştırılanların durumu daha net ortaya çıkıyor. Çünkü bu şekilde çalışanların sayısında aydan aya erime gözleniyor, krizin tüm maliyetleri böylece sigortasız çalıştırılanlara yüklenmiş oluyor. Geçen yıl nisan ayında 3 milyon 449 bin olan sigortasız çalıştırılan sayısı ocak ayına gelindiğinde 2 milyon 955 bine kadar geriledi. Nisan ayında ise bu sayı 2 milyon 189 bin olarak tahmin edildi. Yani son 12 ayda sigortasız çalıştırılan en az 1 milyon 260 bin, 2020’de ise 766 bin kişi işinden oldu. Başka bir şekilde ifade etmek gerekirse, Ocakta sigortasız çalışan 100 kişiden 35’i nisanda istihdamın dışına çıkarıldı.
Sigortalıya ücretsiz izin kazığı
Denebilir ki, sigortasızların bir kısmı sigortalı hale geldiği için sayı azaldı. Ancak böyle olsaydı sigortalı çalışan sayısının artması beklenirdi. TÜİK verilerine göre sigortalı çalışanların sayısında da azalma yaşanıyor. Ocakta 16 milyon 102 bin olan sigortalı çalışan sayısı nisanda 15 milyon 620 bine gerilemiş durumda. Ancak verilerle ortaya çıkan gerçek şu ki, son 4 ayda sigortasız çalışanların yüzde 35’i işten çıkarılırken, sigortalılarda bu oran yüzde 3. Sigortalıların işten çıkarılmasının önündeki en büyük engel ise kıdem tazminatı. Öte yandan sigortalıların da istihdamda gösterilerek ücretsiz izne çıkarıldığını unutmamak gerekir.