İsveç garantili ‘Çin malı’ füze

İsveç kimselerden habersiz Çin’le ilişkilerini artırmış. Çin Devleti’yle bir yazılım programında işbirliğine giren İsveç, Avrupa Birliği’nin 1989’da uygulamaya koyduğu Çin’e silah satışı ambargosunu dolaylı bir yolla deldi. İsveç kamu kurumu olan Savunma Araştırmaları Enstitüsü (FOI)’nün geliştirdiği bu yazılım sistemi, niyete göre kitle imha silahlarında da kullanılabiliyor. Hafta boyunca konuşulan skandalda, enstitünün özellikle, Çin’le masaya oturmak için izlediği yol şaşkınlık yarattı.

Tiananmen Meydanı’nda 25 yıl önce kanlı şekilde bastırılan öğrenci ayaklanmaları üzerine Avrupa Birliği’nin getirdiği ambargoyu ve İsveç yasalarını üslubuna göre delen Savunma Araştırmaları Enstitüsü’nün başındaki isim Jan-Olof Lind. 1 Nisan 2009’dan beri bu koltukta oturan Lind, yaptığı şaka gibi girişimlerle şimdiye kadar kabineden bir savunma bakanı indirdi. 2012’de bir önceki bakanın, Lind’in Sudi Arabistan’a silah fabrikası açma projesi yüzünden istifası üzerine, bu koltuğa oturan kadın Savunma Bakanı Karin Enström, zor bir hafta geçirdi. Kimyası bozulan Bakan Enström, İsveç Devlet Televizyonu ana haber bülteni için kendisiyle röportaj yapan muhabirin 13 ayrı sorusuna, 11 kez aynı yanıtı verdi. İfadesiz bir şekilde aynı cümleleri tekrarlayan Enström için basın, “Robot Bakan” yakıştırması yaptı.

Bakan Enström zorlansa da Savunma Araştırmaları Enstitüsü Başkanı Lind, sorular karşısında rahattı. Jan-Olof Lind, “Yasa ve yönetmelikleri takip ettik, Çin’le işbirliği kurmak doğru mu diye hiç kendime sormadım” dedi. Ne de olsa kopan fırtınada bakan gider, başkan kalır.

Enstitünün bünyesinde geliştirilen yazılım Edge, aerodinamikleri hesaplayan çok gelişmiş bir program. Aerodinamikler, uçak yapımında kullanılıyor ve sistem kitle imha silahlarına da uygulanabiliyor. Bu yazılımı Çin’e satabilmek için, önce Edge, Savunma Araştırmaları Enstitüsü’nün elinden çıkartılmış. Kraliyet Teknik Üniversitesi’ne, Edge’nin hakları devredilmiş. Üniversite, aracı olarak kullanılmış. İsveç’in Savunma Araştırmaları Enstitüsü, önce bir özel şirket açıp Çin’le iş yapmak istemiş ama Edge, savaş ürünleri yasasına takılmış. Enstitü, yönetmelikler gereği, Stratejik Ürünleri Denetim Kurumu’na başvurarak Edge yazılımını kontrol ettirmiş. İlk raporlarda kurum, Edge’nin sadece ordu için kullanılabilinecek bir program olmadığını, satışı ve el değiştirilerek geliştirilmesinde sakınca bulunmadığını bildirmiş.

Detaylı incelemelerde, bomba ve füze atımlarında Edge’nin nasıl kullanılacağı rapor edildikten sonra Stratejik Ürünler Denetim Kurumu fikrini değiştirmiş. Böylece Edge’nin haklarının üniversiteye devri yapılmış. Kraliyet Teknik Üniversitesi daha sonra, gelişmiş Edge programının sorumluluğunu alarak Çin Savunma Sanayi Şirketi CAE ile akademik işbirliğine girişmiş.

Şimdilik bu akademik işbirliğinin ne kadar ileri götürüldüğü konusunda ayrıntılar yok. Ortada açılmış bir soruşturma da yok. İsveç’in elinde “Çin’le işbirliği kurmak doğru mu?” diye kendine sormayan bir Savunma Araştırmaları Enstitüsü Başkanı, sürekli olarak “Jan-Olof Lind’le toplantı yaptım ve suçlamaların altında herhangi bir temel olmadığını Lind bana garanti etti” diyen şoke olmuş bir Savunma Bakanı var. Nihayetinde “Made in China” yazılacak en korkutucu bu durum için, tüm dünyaya ve üyesi olduğu Avrupa Birliği’ne İsveç, bir açıklama borçlu.