Jeoloji Mühendisleri: “Şiirt Silvan’da işletmenin genişlemesi facia getirdi”

BİRGÜN/ANKARA

Siirt Şirvan maden faciasına ilişkin, TMMOB Jeoloji Mühendisleri Odası gözlemlerini ve incelemelerini açıkladı. Oda tarafından yapılan açıklamada, “Ocak içinde yapıldığı belirtilen hareket izleme çalışmalarında, hareketin belirlenememiş olması mümkün görülmemektedir. Eğer hareket tespit edilememişse ya ölçüm aletinde bir sorun vardır, ya da alınan ölçümler doğru değerlendirilememiştir” denildi.

Jeoloji Mühendisleri Odası tarafından yayımlanan yazılı açıklamada, Şirvan Bakır madeni işletmesinin 2004 yılında özelleştirme ile Ciner Grubu bünyesinde faaliyet yürüten Park Elektrik Üretim Madencilik Sanayi ve Ticaret A.Ş.’ne devredildiği kaydedildi. “Açık ocak madenciliği yöntemi ile tüvenan bakır cevheri üretilen ve vardiya usulü çalışılan işletmede 800’ün üzerinde işçi çalıştığı ve faaliyetlerin dört ayrı taşeron firma eliyle yürütüldüğü ifade edildi.

İşletmenin genişlemesi facia getirdi

TMMOB Jeoloji Mühendisleri Odası’nın görevlendirdiği heyetin facianın hemen ardından olay yerinde gözlemlerde bulunduğu belirtilen açıklamada, gözlem ve değerlendirmeler şu şekilde yer aldı:

“--Açık ocak yöntemiyle işletilen maden ocağındaki jeolojik birimler, alttan üste doğru, bazalt, yeşil renkli kiltaşı ve kireçtaşlarıdır. Sahada, çok eski tarihlerde, ocak işletmeye açılmadan önce kireçtaşı içinde bir heyelanın (paleoheyelan) meydana geldiği tespit edildi. İşletmenin genişlemesi nedeniyle bu paleoheyelan içinde de yeni basamaklar oluşturulmaya/açılmaya başlanmıştır. Paleoheyelan nedeniyle bu kesimdeki malzeme alttaki jeolojik birimelere göre oldukça zayıf dayanımlıdır. Paleoheyelan topuğundan itibaren takriben +1550/+1577 metre kotlarında açılan üç basamak nedeniyle eski heyelanın zaten zayıf olan malzemesinin dengesi bozulmuştur.

--Bozulan denge nedeniyle çalışma basamaklarının üstünden +1662 kotunda (basamakların üstündeki doğal topoğrafyada) oluşan gerilim çatlağından kopma ile kayma meydana gelmiş ve 16 emekçimiz kayan malzemenin altında kalmıştır. Sonuç olarak olay, bu eski heyelan içinde yapılan çalışma neticesinde meydana gelmiştir.

--Teknik olarak bilinmektedir ki, kaymalar oluşmadan önce meydana gelen çatlaklar kayma olacağının habercisi niteliğindedir. Ayrıca, ocak içerisinde kayma öncesinde oluşan gerilim çatlaklarının sürekli olarak kil ile doldurulduğu ve önemsenmediği de iddia edilmektedir.

--Diğer taraftan edinilen bilgilere göre paleoheyelanın heyelan düzlüğünde su çıkışları da bulunmaktadır. Bu alandaki kaynaklardan sızan suların, zaten zayıf olan heyelan malzemesini suya doygun hale getirerek, malzemenin daha da zayıflamasına sebep olmuştur.”

Hareketin belirlenememesi mümkün değil

Yapılan gözlemler ve incelemeler sonucunda; “Herhangi bir bakir arazide doğal olarak meydana gelen heyelanlarda veya açık ocaklarda meydana gelen kaymalarda, hareketten önce (günler hatta aylar önce) çatlaklar gelişmeden büyük kaymaların oluşması durumu bugüne kadar görülmemiştir. Ocak içinde yapıldığı belirtilen hareket izleme çalışmalarında, hareketin belirlenememiş olması mümkün görülmemektedir. Eğer hareket tespit edilememişse ya ölçüm aletinde bir sorun vardır, ya da alınan ölçümler doğru değerlendirilememiştir. Aletin bozuk olması veya değerlendirmenin yanlış olması alınacak önlemlerin göz ardı edilmesine neden olmamalıdır. Çalışanlar tarafından belirtilen çatlak oluşumlarının ocak içinde gözlenmesi, önlem alınması için yeterli bir sebeptir.”

Cevaplanması gereken sorular

Bu gözlem ve değerlendirmelerin daha sağlıklı yapılabilmesi için aşağıda belirtilen soruların cevaplanması gerekmektedir.
1. Olayın meydana geldiği kesimde Çatlak oluşumları ilk ne zaman gözlenmiştir?

2. Çatlak oluşumları gözlenmesine rağmen ne tür önlemler alınmıştır?

3. Gözlenen çatlak oluşumları hareket izleme cihazı ile tespit edilmiş midir? Eğer tespit edilememişse, hareket izleme ölçüm aletinin bozuk olup olmadığı veya değerlendirmelerin doğru yapılıp yapılmadığı araştırılmış mıdır?

4. Çatlak oluşumlarından önce ve sonra tecrübeli mühendislerden oluşan bir ekip tarafından şev stabilitesi çalışmaları yapılmış mıdır veya bu çalışmalar yaptırılmış mıdır?

5. Eğer bu çalışmalar yapılmışsa,

I. Paleoheyelanın (zayıf malzemenin) varlığı saptanmış mıdır?
II. Olası kayma mekanizmaları incelenmiş midir?
III. Kayma mekanizmaları incelenmişse, kaymanın sadece heyelan malzemesinin içinde mi oluşacağı veya kaymada alttaki yeşil kiltaşının da bir rolü olup olmadığı araştırılmış mıdır?
IV. Yapılan çalışmalar sonunda zayıf olan paleoheyelan malzemesi içinde oluşturulacak işletme basamaklarının şev açıları, basamak yükseklikleri ve basamak genişlikleri için neler önerilmiştir?
V. Önerilen proje uygulanmış mıdır?
VI. Bu tür zayıf malzemelerde ilk çalışmalara paleoheyelanın (zayıf malzemenin) topuğundan değil üst kotlardan başlanması gerektiği önerilmiş midir?