Kabil’deki füze Taipei’deki sözcüye nasıl bağlanır?

Pepe ESCOBAR*

“Terörle Küresel Savaş” (GWOT) tekrar ve tekrar bu şekilde sona eriyor: Patlamayla değil, mırıltılarla.

İki Hellfire R9-X füzesi - namı diğer altı bıçaklı "Ninja bombası" - Kabil’deki bir evin balkonuna MQ9 insansız hava aracından fırlatıldı. Başına 25 milyon dolarlık ödül konan ve 2011’den bu yanan “tarihi” El Kaide’nin görünmez lideri Ayman El Zevahiri’nin yaşamına nihayet son verildi.

Özellikle 2000’li yıllar boyunca, El Zevahiri hakkında yazılar yazan ve onu takip eden bizler, ABD’nin "istihbaratının" onu bulmak için kitaptaki her türlü hileye – ve kitap dışındaki - başvurduğunu biliyoruz. Kendini asla bir evin balkonunda teşhir etmedi kaldı ki Kabil’de hiç etmedi.

Neden şimdi? Basit. Kendisi artık kullanışlı değildi, El Zevahiri’nin son kullanma tarihi çoktan geçti. Kaderine ucuz bir diplomasi zaferi yazılmıştı- Obama’nın küresel güneyin büyük bir kısmında dikkat çekmeyen Usama bin Ladin hamlesinin remiksi. Nihayetinde George W. Bush’un terörle küresel savaşının uzun süredir "kurallara dayalı", daha açık bir ifadeyle "ekonomik yaptırımlara dayalı" uluslararası düzene dönüştüğü algısı hüküm sürüyor.

48 saat sonra, Batı genelinde yüz binlerce kişi flighradar24.com’da yakalanan (web sitesi hacklenene kadar), “SPAR19”u - Meclis Başkanı Nancy Pelosi’yi taşıyan USAF jetini - Kalimantan’ı doğudan yavaşça batıya geçerken takip etti. Uçak, Celebes Denizi’nden, doğu Filipinler’e paralel olarak kuzeye doğru gitti ve ardından Güney Çin Denizi’nden kaçamak yaparak muhteşem bir yakıt israfıyla batıya doğru keskin bir dönüş yaptı.

Pepe ESCOBAR

“PEARL HARBOUR ANI” YOK

Şimdi bu yaşananları Twitter değil Weibo kullanan yüz milyonlarca Çinliyle ve Pekin’de Batı’nın ürettiği savaş öncesi modern histeriden etkilenmeyen bir liderlikle karşılaştırın. Çin kültürünü anlayan herkes, Tayvan hava sahası üzerinde asla bir “Kabil balkonundaki füze” anı yaşanmayacağını biliyordu. Bir “Pearl Harbor anı” daimi yeni muhafazakâr rüyasının tekrarı asla olmayacaktı. Ancak bir gün sonra, hüner gösterisini başarılı bir şekilde yapmaktan gurur duyan narsist sözcü, ikili ABD-Tayvan ilişkilerini ilerlettiği için Uğurlu Bulutlar Nişanı ile ödüllendirilirken, Çin Dışişleri Bakanı ciddi bir yorum yaptı: “Tayvan’ın anakara ile yeniden birleşmesi tarihsel bir kaçınılmazlıktır.”

Oynadığınız bu uzun oyuna stratejik olarak işte bu şekilde odaklanırsınız. Bundan sonra olacaklar, Global Times raporunda bir şekilde gizlenmiş olarak zaten telgrafla paylaşılmıştı. Burada iki önemli değinilmesi gereken noktalar var.

İlki: "Çin, bunu Pelosi’nin kişisel bir kararından ziyade Biden yönetiminin izin verdiği kışkırtıcı bir eylem olarak görecek."

Başkan Xi Jingping’in geçen hafta gergin bir telefon görüşmesi sırasında Beyaz Saray kiracısına şahsen söylediği şey tam olarak buydu. Ve bu nihai kırmızı çizgidir. Başkan Xi, Başkan Putin’in bu yılın başlarında vardığı sonucu tam olarak anlatıyor: Yalanlar imparatorluğu anlaşmaya muktedir değil ve uluslararası ilişkilerde diplomasiye ve/veya hukukun üstünlüğüne saygı duymasını beklemenin bir anlamı yok.

İkincisi ise doğrudan sonuçlara yöneliktir ve Politbüro’daki uzlaşmayı gösteren en iyi Çinli analistlerin fikir birliğini yansıtır: “Rusya-Ukrayna krizi, dünyanın büyük bir gücü köşeye sıkıştırmanın sonucunu görmesine neden oldu (…) Çin, yeniden birleşme sürecini istikrarlı bir şekilde hızlandırıyor ve ABD’nin dünya düzeni üzerindeki egemenliğinin sona erdiğini ilan ediyor.”

Sinofobik martis, tahmin edilebileceği gibi, Başkan Xi’nin Tayvan’da yerde - ve göklerde – “Amerikan gericilerinin provokasyonunu” ve “emperyalistlerin medeni olmayan kampanyasını” tepkisini ifşa ederek reddetti. Bu, Başkan Xi’nin Mao üzerinde oynadığı oyunlar olarak görülebilir. Ancak bu söylemler formalite icabıdır. Önemli gerçek şu ki, Başkan Xi, Kaos İmparatorluğu tarafından kişisel olarak küçük düşürüldü ve Çin Komünist Partisi de (CPC) büyük bir itibar kaybıyla karşı karşıya kaldı. Yaşananlar Çin kültüründe affedilemeyecekken tüm bunlar Amerika’nın taktiksel zaferiyle birleşti.

Dolayısıyla yanıt kaçınılmaz olacak ve filozof Sun Tzu’yu hatırlatacaktır: Hesaplanmış, kesin, sert, uzun vadeli stratejiler taktik değildir. Yaşananlar zaman alıyor çünkü Pekin bir dizi – çoğunlukla teknolojik – alanda henüz hazır değil. Putin, Rusya’nın kararlı bir şekilde hareket etmesi için yıllarca beklemek zorunda kaldı. Buna bakınca Çin’in de zamanın geleceğini söyleyebiliriz. Şimdilik net olan şu ki, geçen şubat ayında Rusya-ABD ilişkilerinde olduğu kadar, ABD-Çin alanında da sınır aşıldı.

TEMİNAT HASARININ BEDELİ

Afganistan Merkez Bankası, Kabil’deki bir balkona atılan füzeden kısa süre sonra "insani yardım" için 40 milyon dolar değerinde bir nakit hazırladı. Bu, şu anda Amerika’yla bağlı Pakistan istihbarat servisi ISI’nın aracılık ettiği El Zevahiri operasyonunun bedeliydi. El Zevahiri’yi öldüren ve iki Hellfire R9X’i taşıyan MQ-9 insansız hava aracı, Pakistan hava sahası üzerinde uçmak zorunda kaldı. Basra Körfezi’ndeki bir Amerikan üssünden havalandı, daha sonrasında Arap Denizi’ni geçti ve güneyden Afganistan’a girmek için Belucistan üzerinden uçtu. Amerikalılar ek olarak insan istihbaratına sahip olabilirler.

İslamabad’ın ABD askeri uçuşlarına bir hava koridoru kurmasını kolaylaştıran 2003 tarihli anlaşma, geçen ağustos ayındaki imparatorluğun geri çekilme fiyaskosuyla sona ermiş olabilir, ancak her zaman yeniden hayata geçirilebilir. Hiç kimse tarihsel olarak Taliban’a çok yakın olan ISI’nın, Amerikalılara gümüş tepside tam olarak ne sunduğu konusunda derin bir araştırma beklememeli. Her şey geçen hafta Pakistan Ordusu Genelkurmay Başkanı General Qamar Javed Bajwa ve ABD Dışişleri Bakan Yardımcısı Wendy Sherman’ın yaptığı ilginç bir telefon görüşmesine işaret ediyor. Bajwa, IMF’nin kritik olan krediyi en kısa zamanda vermesi için kulis yapıyordu aksi takdirde Pakistan dış borcunu ödeyemezdi. İmran Han hâlâ iktidarda olsaydı, o telefon görüşmesine asla izin vermezdi.

İddiaya göre üç ay önce ISI Başkanı Korgeneral Nadeem Anjum, eski gizli terörle mücadele stratejilerini tekrardan rayına oturtmak için Washington’da Jake Sullivan ile görüştü. Bir kez daha görüyoruz ki o tek soru "reddedemeyeceğiniz teklif"in şartları etrafında dönüyor. Ve bu IMF’nin "rahatlaması" ile bağlantılı olabilir. Bu şartlar altında, El Zevahiri sadece önemsiz bir maddi hasardı.

SUN TZU ALTI BIÇAĞINI YERLEŞTİRİYOR

Pelosi’nin Tayvan’daki kaprisinin ardından, ikincil bir hasar için R9-X füzesinin bıçakları gibi katlanarak artmaya mahkûm görünüyor. İlk aşama, Fujian eyaletinin dışında Tayvan Boğazı yönünde yoğun bombardıman oldu ki Çin Halk Kurtuluş Ordusu (PLA) zaten yangın tatbikatları yapıyor. İlk yaptırımlar, iki Tayvan fonuna karşı oldu. Tayvan’a samur ihracatı yasaklandı ancak samur, elektronik endüstrisi için temel bir metadır. Bu da, küresel ekonominin yüksek teknoloji sektörlerinde sancıları hızlandıracaktır.

Dünyanın en büyük yakıt hücresi ve lityum-iyon pil üreticisi olan Çinli CATL, diğerlerinin yanı sıra Tesla ve Ford’a da tedarik ederek Kuzey Amerika’da elektrikli araçlar için pil üretecek 10 bin çalışanlı, 5 milyar dolarlık devasa bir fabrikanın inşasını süresiz olarak erteliyor. Dolayısıyla Sun Tzu’nun manevrası, esasen Tayvan’ın ilerici bir ekonomik ablukası üzerinde yoğunlaşacaktır, kısmi uçuşa yasak bölge uygulaması, deniz trafiğinin ciddi kısıtlamaları, siber savaş ve büyük ödül ABD ekonomisine acı vermek.

Pekin için bu uzun oyunu oynamak, Avrasya’daki ve ötesindeki bir dizi ulusun kendi para birimlerinde emtia ve mamul ticareti yapmasını içeren sürecin hızlandırılması anlamına geliyor. BRICS+/SCO/Avrasya Ekonomik Birliği para birimi sepetinin ve yakın gelecekte yeni bir rezerv para biriminin gelişini görecek yeni bir sistemi aşamalı olarak test edecekler. Pelosi’nin kabahati ise “teröre karşı savaş” döngüsünün kesin olarak gömülmesine ve “Avrasya’ya karşı savaş” döneminin metastazına eşlik etmesi oldu. Rusya-Çin stratejik ortaklığının karmaşık mekanizmasını hızlandırmak için son eksik dişliyi farkında olmadan sağlamış olabilir. ABD siyasi egemen sınıfının “stratejik” yeteneği hakkında bilinmesi gereken tek şey budur ve bu sefer balkondaki hiçbir füze yeni dönemi silemez.

*Brezilyalı jeopolitik uzmanı.
Thecradle.co’dan çeviren Deniz GÜNGÖR