Kadınlar Taliban’a boyun eğmiyor

Taliban’ın Afganistan’da Ağustos 2021'de yönetimi ele geçirmesiyle kadınlar için daha ağır baskı ve zulüm altında bir yaşam başlamış oldu. Kadınların neredeyse tüm kazanılmış haklarını gasp eden Taliban rejimi baskının dozajını her geçen gün artırıyor. Son olarak gerici rejim başkent Kabil’de tek kadın radyosu Radyo Begum'un binasına baskın düzenleyerek radyoyu kapattı. Baskında iki çalışan da gözaltına alındı. Ancak kadınlar bu katı rejimle mücadele etmekten vazgeçmiyor. Sosyal medyadan örgütleniyorlar, eğitim almaya gizlice devam ediyorlar. Dünya ülkelerinden ise sembolik sözlerin ötesine geçilmesini talep ediyorlar. Uluslararası Kadın Deklarasyonu’nun Afganistan ayağından Khadeeja, BirGün’ün sorularını yanıtladı.

Taliban yönetimi altında kadınların günlük yaşamı nasıl değişti? Hangi haklar kaybedildi?

Taliban yönetimi altında kadınlar için yaşam ciddi şekilde kısıtlandı. Kadınlar son yirmi yılda kazandıkları hakların çoğunu kaybetti. Taliban, kız çocuklarının altıncı sınıftan sonra eğitim almasını yasakladı, kadınların devlet dairelerinde ve hatta STK'lerde çalışmasını engelledi. Sıkı seyahat kısıtlamaları getirerek bir erkek vasiye (mahrem) sahip olmalarını şart koştu. Kadınların parklara, hamamlara, spor salonlarına ve diğer kamusal alanlara girmeleri de yasaklandı. Kadınların özgürlükleri ve toplumsal hayata katılımları büyük ölçüde kısıtlandı.

Şu anda Afganistan'da kadınlar günlük hayatta neler yaşıyor?

Afganistan'da kadınlar giderek artan bir depresyonla karşı karşıya. Sadece temel haklarından mahrum bırakılmakla kalmıyor, aynı zamanda sosyal, ekonomik ve psikolojik baskıya maruz bırakılıyorlar. Çalışma ve eğitime getirilen kısıtlamalar kadınlar arasında yoksulluğun artmasına yol açarak pek çoğunu çaresizliğe itti. Taliban'ın katı politikaları kadınları kamusal hayattan silmeyi amaçlıyor ve günlük yaşamlarını giderek zorlaştırıyor.

Tüm baskılara rağmen Afganistan'da kadınlar mücadeleye nasıl devam ediyor?

Büyük baskılara rağmen Afgan kadınlar direnmeye devam ediyor. Birçoğu çevrimiçi platformlar aracılığıyla gizlice eğitimlerini sürdürüyor, yeraltı aktivizmine katılıyor ve Taliban kısıtlamalarını protesto ediyor. Kadın hakları savunucuları, gazeteciler ve eğitimciler, çoğu zaman büyük riskler alarak endişelerini dile getirmenin yollarını bulmaya devam ediyor. Direniş özellikle Afgan kadınların mücadelelerini paylaştıkları ve adalet talep ettikleri dijital alanlarda güçlü.

Son zamanlarda kadın hakları savunucuları üzerindeki baskı arttı. Afganistan'daki kadın hakları savunucuları tutuklanma, hapsedilme, işkence ve hatta zorla kaybettirilme gibi ciddi risklerle karşı karşıya. Pek çok aktivist Taliban politikalarını protesto ettikleri ya da sadece karşı çıktıkları için gözaltına alındı. Taliban'ın her türlü muhalefete yönelik baskısı, hakları için mücadele eden kadınların bunu gizlilik içinde yapmak zorunda olduğu ya da ağır cezalandırılma riskiyle karşı karşıya olduğu bir korku atmosferi yarattı.

Sosyal medya, Afgan kadınlarının Taliban baskısına direnmeleri için güçlü bir araç haline geldi. X, Instagram ve Facebook gibi platformlar insan hakları ihlallerini belgelemek, kişisel hikâyeleri paylaşmak ve küresel destekçilerle bağlantı kurmak için kullanılıyor. Taliban'ın sansür ve tehditlerine rağmen pek çok kadın dijital alanları bir protesto aracı olarak kullanmaya devam ederek seslerinin dünya çapında duyulmasını sağlıyor.

Uluslararası toplumun Afgan kadınlara verdiği destek yeterli mi? Değilse, ne tür bir destek bekliyorsunuz?

Uluslararası toplumun Afgan kadınlara yönelik desteği büyük ölçüde sembolik ve yetersiz kaldı. Kınama açıklamaları ve sınırlı yaptırımlar olsa da somut eylemler zayıf. Afgan kadınların Taliban üzerinde daha güçlü diplomatik baskıya, ihtiyaçlarına göre uyarlanmış insani yardıma ve risk altındakiler için güvenli yollara ihtiyacı var. Dünya sözlerin ötesine geçmeli ve Afgan kadınların hayatta kalmasını ve direnişini gerçekten destekleyen politikalar uygulamalı.

Dünya genelindeki feminist hareketler ve kadın örgütleri sizinle dayanışma içinde mi? Bu destek Afganistan'daki kadınlar için ne kadar etkili?

Afgan kadınların mücadelesi küresel feminist hareketlerle yakından bağlantılı ve uluslararası dayanışma çok önemli. Ancak, küresel feminist sesler Afgan kadınların mücadelelerini güçlendirirken, destekleri genellikle sembolik kalıyor. Gerçek dayanışma, sürekli savunuculuk, Afgan kadınların öncülüğündeki girişimlere fon sağlanması ve Taliban politikalarına karşı harekete geçmeleri için hükümetlere baskı yapılmasını gerektiriyor.

∗∗∗

TÜRKİYE HÜKÜMETİ GÜÇLÜ BİR DURUŞ SERGİLEMEDİ

Türkiye'nin Afganistan'daki kadın hakları konusundaki tutumunu nasıl değerlendiriyorsunuz? Türkiye'deki kadın hareketleri ile dayanışma var mı?

Türkiye'nin Taliban ile diplomatik ilişkilerini sürdürmesi, Afganistan'daki kadın hakları konusundaki tutumuna ilişkin endişeleri artırdı. Bazı sivil toplum örgütleri ve feminist hareketler dayanışma gösterirken, Türk hükümeti Taliban'ın toplumsal cinsiyet politikalarına karşı güçlü bir duruş sergilemedi. Türkiye'nin Afgan kadınlarını hem siyasi olarak hem de insani yardım yoluyla destekleme konusunda adımlar atması önemli bir fark yaratabilir.