Kadınların siyasal/idari yönetimde yer alma niteliği ve niceliği bugün dünyada demokrasinin en önemli göstergelerinden biri olarak kabul ediliyor. Bu yüzden teorik olarak bile, bir ülke veya şehrin yönetiminde demokratik niteliği anlayabilmenin ilk yolu kadınların yönetimdeki yerleri ve rollerine bakmaktan geçiyor. Alışkanlık olduğu üzere ilk akla gelen kurumlar ise ulusal parlamentolar oluyor. Dolayısıyla kadın milletvekili sayısı daha çok ilgi çekiyor.

Oysa en az ulusal parlamentolar kadar yerel yönetimlerde de kadınların aldıkları yer son derece önem taşıyor. Türkiye’nin şehir yönetimlerinde, belediye başkanlıklarının yanı sıra iki temel kurum dikkat çekiyor: Belediye Meclisleri ve İl Genel Meclisleri. Bu iki kuruma dair 2019 yılı yerel seçim verileri kadın/erkek üyelerin dengesi bakımından ilginç bir sosyolojik manzara sunuyor.

2019 yerel seçimlerinde ülke çapında 20.745 belediye meclis üyesi seçilmişti ve bunların sadece 2.283’ü (yüzde 11,01) kadındı. İyi tarafından bakarsak kadınların hiç olmadığı bir Belediye Meclisi yoktu. Ama bazı şehirlerin meclisinde kadın/erkek üyelerin dengesi oldukça iç karartıcı idi. Mesela; Adıyaman’da 263 meclis üyesinin sadece 10’u, Afyon’da 579 meclis üyesinin 20’si kadındı. Amasya’da 120 üyenin 9’u, Bitlis’de 165 üyenin 6’sı, Çankırı’da 151 üyenin 7’si, Elazığ’da 256 üyenin 11’i, Antep’de 217 üyenin 13’ü, Gümüşhane’de 136 üyenin 12’si, Kars’ta 101 üyenin 8’i, Kırşehir’de 120 üyenin 8’i, Malatya’da 203 üyenin 6’sı, Muş’ta 239 üyenin 11’i, Niğde’de 289 üyenin 4’ü, Sivas’ta 260 üyenin 11’i, Yozgat’ta 372 üyenin 9’u, Aksaray’da 226 üyenin 8’i, Bayburt’ta 51 üyenin 2’si, Kırıkkale’de 129 üyenin 5’i, Kilis’te 58 üyenin sadece 2’si kadındı.

Belediye Meclisi üyeliklerinde kadınların görece daha fazla yer aldıkları şehirlerin çok büyük bölümünde HDP’nin etkisi olmuştu. Mesela; Ağrı’da toplam 18 kadın meclis üyesinin 17’si HDP listesinden seçilmişti. Bingöl’de 11 kadın üyenin 6’sı, Diyarbakır’da 108 kadın üyenin 98’i, Bitlis’te 6 kadın üyenin 3’ü, Hakkari’de 18 kadın üyenin 15’i, Kars’ta 8 kadın üyenin 6’sı, Mardin’de 35 kadın üyenin 31’i, Muş’ta 11 kadın üyenin 7’si, Siirt’te 10 kadın üyenin 9’u, Urfa’da 25 kadın üyenin 17’si, Van’da 77 kadın üyenin 68’i, Batman’da 29 kadın üyenin 26’sı, Şırnak’ta 45 kadın üyenin 23’ü, Iğdır’da 7 kadın üyenin 6’sı HDP listelerinden seçilmişti. Ne var ki sonraki süreçte HDP’li belediyelerde kadın başkan ve bazı meclis üyelerinin görevden alınması ve bu belediyelere de erkek kayyumların atanması ile Belediye Meclislerindeki eril nitelik iyice baskın hale geldi.

2019 seçim sonuçlarına İl Genel Meclisi üyelikleri açısından baktığımızda ise tablo büsbütün kötü idi. Ülke çapında toplam 1.272 üye seçilmişti ve bunların sadece 48’i (yüzde 3.77) kadındı. Bazı partilerin kadın İl Genel Meclisi üyesi hiç yoktu. Mesela MHP’nin 188 İl Genel Meclisi üyesinin tamamı erkekti. İYİ Parti’nin 23 İl Genel Meclisi üyesinin sadece biri kadındı. CHP’nin 184 İl Genel Meclisi üyesinin 9’u, AKP’nin 757 İl Genel Meclisi üyesinin sadece 21’i kadındı. Burada da en iyi parti yine HDP idi. Bununla birlikte HDP’nin de 101 İl Genel Meclisi üyesinden ancak 16’sı kadındı.

İl Genel Meclisi seçim verilerine göre pek çok şehir kadınlardan tamamen muaf bir yönetim kurmuştu. Mesela; Adıyaman’da 30, Amasya’da 21, Artvin’de 21, Bingöl’de 23, Bitlis’te 24, Çankırı’da 27, Gümüşhane’de 15, Kars’ta 21, Kastamonu’da 45, Kırşehir’de 19, Nevşehir’de 21, Niğde’de 19, Tokat’ta 40, Yozgat’ta 38, Bayburt’ta 8, Karaman’da 17, Kırıkkale’de 23, Ardahan’da 14, Yalova’da 18, Karabük’te 17, Kilis’te 11, Osmaniye’de 25 kişilik İl Genel Meclisleri oluşmuştu ve aralarında tek bir kadın bile yoktu. Bolu, Bilecik, Burdur, Çorum, Elazığ, Erzincan, Hakkari, Isparta, Giresun, Rize, Sinop, Dersim, Aksaray, Bartın, Iğdır ve Düzce illerinde ise sadece birer kadın üye seçilmişti. Kısaca Türkiye’nin İl Genel Meclisleri neredeyse kadınlardan muaftı.

Özetle eril manzara merkezi yönetime olduğu gibi ülkenin yerel yönetim kurumlarına da iyice damgasını vurmuş durumda. Moda tabirle yerel yönetimlerin yerli ve milli hali bu olsa gerek!