Nelson’a göre cinayete kurban gitme riski 185’te 1, selde ölme riski 27 binde 1, uçak kazasında ölme riski ise 30 binde 1. Tüm bunlar, meteorit çarpma riskinden yüksek.

Kafanıza meteor düşebilir mi?

Ruth Hamilton isimli Kanadalı bir kadın, diğerlerinden pek de farklı olmayan 3 Ekim 2021 gecesi yatağında uyurken, gürültüye uyandı. Bir meteor parçası (daha doğru ifadesiyle, yere ulaşmayı başardığı için “meteorit” olarak adlandırdığımız bir göktaşı parçası), çatısını yarıp geçmişti ve yastığının üzerine, kafasından sadece birkaç santimetre öteye düşmüştü. Ontario’daki Western Üniversitesi’nden bir ekip, cismin bir meteorit olduğunu doğruladı.

Peki böyle bir olayın yaşanma ihtimali ne kadardı dersiniz? Tulane Üniversitesi’nden çevre bilimleri profesörü Stephen A. Nelson’ın hesaplarına göre bir insanın üzerine bir meteorit düşme ihtimali 250 binde 1 civarında. Kıyas olması bakımından, Nelson’a göre bir cinayete kurban gitme riski 185’te 1, sel nedeniyle ölme riski 27 binde 1, uçak kazasında ölme riski ise 30.000’de 1 civarında. Bunların hepsi, size bir meteorit çarpma riskinden çok daha yüksek. Öte yandan Türkiye’de oynanan 90 sayılı lotoda büyük ikramiyeyi kazanma ihtimaliniz 622 milyonda 1 civarında.

Olasılıklarla ilgili sıkıntı şu: Biz, kendi başımıza gelenlere fazlasıyla odaklanmış haldeyiz. Halbuki Dünya’da var olan tek insan biz değiliz. Milyarlarca insanın yaşadığı bir gezegendeyiz ve her birinin ömrü boyunca sayısız olay yaşanmakta. “Gerçekten Büyük Sayılar Yasası” olarak bilinen bir yasaya göre, bir olayın yaşanma ihtimali ne kadar küçük olursa olsun, eğer o olayın yaşanabileceği yeterince fazla sayıda ortam yaratılırsa (yeterince fazla deneme yapılırsa), en küçük olasılıklı olaylar bile gerçek olacaktır.

ZAR ÖRNEĞİ

Örneğin 6 yüzlü adil bir zarın 1 kez atıldığında 6 gelme ihtimali 6’da 1’dir (%16,7). Ancak ya 1 zar yerine, 6 zar birden atılıyorsak? İlk etapta herhangi birinin 6 gelme ihtimalinin %100 olduğunu düşünebilirsiniz; ancak olasılık hesabı bu şekilde çalışmıyor. 6 zar birden bile atsanız, o 6 zarın hiçbirinde 6 sayısı gelmeyebilir. Eğer hesabı yapacak olursanız, 6 zardan birinin 6 gelme ihtimalinin %66,5 civarında olduğunu görürsünüz. Yani 1 zar yerine 6 zar atmak, istediğiniz sayının gelme ihtimalini yaklaşık 4 kat artırmaktadır.

İşte bu nedenle, bir olayın bir gün içinde birinin başına gelme ihtimali milyonda bir gibi ufacık bir ihtimal dâhi olsa, milyonlarca veya milyarlarca kişinin yaşadığı bir şehirde, günler geçtikçe o düşük olasılıklı şeyin bir veya birkaç defa yaşanma ihtimali çok daha yüksek olacaktır. Çünkü sadece sizin zar atmadığınızı, milyonlarca ve milyarlarca insanın da zar attığını düşünün. Onlardan herhangi birinin beklenmedik bir sonuçla karşılaşma ihtimali, spesifik birinin (mesela sizin) bu sonuçla karşılaşma ihtimalinden çok ama çok daha yüksek olacaktır. Öyle ki, büyük bir şehirde; milyonda bir, hatta on milyonda bir gibi ihtimallere sahip olayların bir gün içinde birden fazla kez yaşanmaması sıra dışı olurdu!

Dolayısıyla olasılıkların nasıl hesaplandığını ve tam olarak ne anlama geldiğini çok iyi anlamanız gerekir. Boyutu ve düşebileceği arazinin büyüklüğü (Dünya’nın yüzeyi) düşünülecek olursa, bir meteoritin herhangi bir insanın bulunduğu bir noktaya düşme ihtimali halen oldukça düşüktür ama sıfır değildir ve yeterince uzun süre beklenirse, bu olay gerçekleşecektir. Örneğin 30 Kasım 1954 günü yine gece vakti uyuyan Ann Hodges isimli bir Alabamalı kadın, evine düşen ve radyoya çarptıktan sonra sekip, vücudunun yan tarafına çarpan bir meteoritle uyandı. Neyse ki Hodges, bu sıra dışı olayı geniş bir morlukla atlatmayı başardı; ama bir sonraki meteorit kurbanı bu kadar şanslı olmayabilir. Ve o kişi, bu yazıyı okuyan herhangi biri de olabilir (bunun yaşanma ihtimali, Dünya’daki herhangi birinin üzerine bir meteorit ihtimalinden çok daha düşük olsa da).