Kanal parasına 19 kent ihya olur

Ozan GÜNDOĞDU

İktidar partisi Kanal İstanbul’u yeniden Türkiye’nin gündemine oturttu. Bildik senaryo yeniden işletiliyor ve iktidar kurmayları projeyi her fırsatta köpürtüyor. Saray’ın elinde tuttuğu medya gücünün manipülasyonlarına rağmen kamuoyu araştırmaları projenin halk tarafından da istenmediğini ortaya koyuyor. İktidar tüm gücüne rağmen halkı projeye ikna edemiyor. Bu durumun en önemli nedenlerinin başında da ekonomik darboğaz geliyor. 10 milyonu aşkın işsizin bulunduğu ülkede, Anadolu yatırım beklerken, halkın beşte birinin yaşadığı tek bir ile milyarlarca dolarlık bir yatırımın ne tip bir faydası olduğu konusunda halk kesimleri ikna edilmiş değil. Üstelik muhalefetin argümanları karşısında iktidar bir dayanağı da bulunmuyor.

Öte yandan ekonomik bunalım karşısında halkın Kanal İstanbul’a duyduğu antipati haksız değil. Sözcü’den Çiğdem Toker’in 9 Nisan 2021’de yayımlanan yazısına göre 15 milyar dolarlık dev kaynak kanalın maliyeti için harcanacak. Ancak kanal milyonlarca insanın kara bağlantısını koparacak. Bu insanların kullandığı enerji iletim hatları ve altyapı tesisleri de kesilip Kanal’a uygun hale getirilmek zorunda. İşte bu işlemin de bedeli 6 milyar dolar. Böylece Kanal İstanbul’un en iyimser tahminle maliyetinin 21 milyar dolar olacağı biliniyor. Ancak bu para sadece teoride geçerli. Projeye başladıktan sonra Kanal’ın maliyetinin katlanacağına herkes kesin gözüyle bakıyor.

172 milyar liralık çılgınlık

TL cinsinden söylediğimizde bugün itibariyle Kanal’ın maliyeti 171,6 milyar TL ediyor. (1 Dolar= 8,17 TL) Peki bu büyüklükte bir kaynak, Kanal İstanbul yerine Anadolu’da istihdam yaratacak projelere ayrılsa kaç işsize iş bulunabilir? Bu sorunun net cevabı bilinemese de Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’nın yayımladığı “Yatırım Teşvik Belgeleri”nden cevaba ilişkin fikir veriyor. En güncel belgelere göre şubat ayında tüm Türkiye’de 15 milyar 562 milyon 851 bin TL yatırım yapıldı. Bu yatırımların sonucunda 26 bin 886 kişi istihdam edildi. Bu haliyle şubat ayı için bir kişiyi istihdam edecek yatırım maliyeti 578 bin 845 lira olarak kayıtlara geçti.

Kanal İstanbul için harcanacak paranın 171,6 milyar olduğu düşünülürse bu para ile 296 bin 452 kişiye istihdam yaratılabiliyor. Kanal İstanbul yerine Anadolu’ya yapılacak yatırımlarla istihdama dahil edilebilecek 296 bin 452 kişi ayrı ayrı 21 ilin nüfusundan daha fazla.

Peki bu kadar insan istihdama dahil edilebilse kaç ilin işsizlik sorunu tümüyle çözülebilir? Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre 2020 yılı itibariyle Kastamonu, Çankırı, Sinop, Zonguldak, Karabük, Bartın, Erzurum, Erzincan, Bayburt, Ağrı, Kars, Ardahan, Çanakkale, Balıkesir, Malatya, Elazığ, Bingöl, Tunceli illerindeki toplam işsiz sayısı 250 bin. Başka bir ifadeyle Kanal İstanbul için ayrılacak 171,6 milyar TL’lik kaynak Anadolu’daki stratejik alanlara yatırılsa tam 19 ilin işsizlik sorunu çözülebiliyor. Üstelik bu doğrudan istihdam. Ortaya çıkan çarpan etkisiyle “1 milyona yakın dolaylı istihdam yaratılabilir” demek de yanlış olmaz.

İktidar inadına devam ediyor

Bir başka sorun ise nüfus dağılımı. Zira 1950’de nüfusun yüzde 7’sine ev sahipliği yapan İstanbul, bugün nüfusun yüzde 18,4’üne ev sahipliği yapıyor. Haftaiçi iş için İstanbul’a gelenler nedeniyle ülkede yaşayan her 5 kişiden 1’i İstanbul’da bulunuyor. Ülkedeki her 100 Kurumlar Vergisi mükellefinin 37’si İstanbul’da bulunurken, geri kalan 80 kentte 63 mükellef faaliyet gösteriyor. Böylesi bir dağılım aynı zamanda büyük bir deprem bekleyen İstanbul için tehlike olduğu gibi ülke için de büyük bir risk oluşturuyor.

Tüm bunlara rağmen iktidar Kanal İstanbul inadından vazgeçmiş görünmüyor.