‘Katil Sisi’ gitti, ‘dost Sisi’ geldi

Dış Haberler

Mısır Cumhurbaşkanı Abdulfettah es Sisi ile AKP’li mevkidaşı Erdoğan arasındaki telefon görüşmesinin yankıları sürüyor. Önceki gece gerçekleşen görüşmede Sisi, hile ve manipülasyonla seçimi tartışmalı şekilde kazanan Erdoğan’ı tebrik etti. Erdoğan, Sisi’nin tebriklerini kabul ederken iki ülke ilişkilerine dair kararlar ve karşılıklı büyükelçi atama konusunda anlaşıldı.

İletişim Başkanlığı’ndan yapılan açıklamada, “Ekonomi başta olmak üzere bölgesel meselelerin de ele alındığı görüşmede, iki lider büyükelçi atanması hususunda mutabık kaldı” ifadelerine yer verildi. Erdoğan’ın Sisi ile görüşmesi AKP iktidarının tutarsız politikalarının yeni bir versiyonu oldu. Temmuz 2013’te Müslüman Kardeşler iktidarını devirerek işbaşına gelen Sisi’yi düşman ilan eden AKP iktidarı, bu ülkeyle ilişkileri kesmişti. Sisi’yi, darbeci, katil ilan eden Erdoğan, “rabia” işaretleriyle İhvan’ın iktidardan devrilmesini Türkiye’nin malzemesi haline dönüştürmüştü. Muhalifleri “Sisi’ci olmak”la suçlayan Erdoğan yönetimi “rabia” işaretini kendi politik sembolüne çevirmişti. Kahire ile diplomatik ilişkileri koparan AKP hükümeti, ancak bu yılın başlarında yeniden ilişkileri tesis etme yoluna girmişti. Erdoğan rejimi Mısır’ın yanında İsrail, BAE gibi ülkelerle de benzer bir manevraya girmişti. 

***

Çıkarlar için İhvan da feda edildi 

Doç. Dr. Yonca ÖZDEMİR

Erdoğan ile Sisi arasındaki gerilim, Mısır ordusunun 2013’te kitlesel protestoların ardından Müslüman Kardeşler’e mensup Cumhurbaşkanı Muhammed Mursi’yi devirmesinin ardından Cumhurbaşkanlığı’nı Sisi’nin üstlenmesine uzanıyor. Erdoğan, uzunca bir süre Sisi’yi tanımayı reddetti. Sisi’yi “katil” ve “darbeyle başa geçen zalim” olarak nitelendirdi, devrik Mısır Cumhurbaşkanı Mursi’yi desteklemek için mitingler düzenledi. AKP’lilerin kullanmakta olduğu Rabia işareti de Türkiye’de o günlerden miras kalan bir siyasi simge. Bunun yanı sıra, 2013 sonrası Mısırlı Müslüman Kardeşler’in yüzlerce üst düzey yetkilisi Türkiye'ye yerleşti. Bu dönemde Erdoğan’ın en büyük silahı Türkiye'de ikamet eden Sisi karşıtı İslamcı unsurları kucaklayarak TV kanallarını ve haber sitelerini yayınlamalarına izin vermesi oldu. Böylece Türkiye, Sisi yönetimi ve İhvan Hareketi arasındaki mücadelenin merkezi haline geldi. Ayrıca Türkiye, BM Güvenlik Konseyi'ne savaş suçlusu olarak Sisi'ye yaptırım uygulanması için resmi talepte de bulundu. Nihayetinde Mısır, Kahire'deki Türk büyükelçisini sınır dışı etti ve Ankara'daki kendi büyükelçisini geri çekti. Türkiye'nin darbeye karşı çıkması, Sisi'yi ağır dille eleştirmesi Mısır'ın yeni yönetiminin en büyük destekçileri olan Suudi Arabistan ve BAE’nin de tepkisine neden oldu ve Ankara'nın bölgesel ilişkilerini olumsuz etkiledi. Zamanla, iki lider arasındaki gerilim, ideolojik bir sürtüşmeden çıkar çatışmasına ve bölge için farklı vizyonlar rekabetine dönüştü ve Libya iç savaşına ve Akdeniz'de deniz sınırlarının çizilmesine kadar uzandı.  

KAHİRE İLE İLK TEMAS

Ankara, ilk kez Eylül 2020’de Kahire’ye sıcak mesajlar vermeye başlayarak yakınlaşma isteğinin sinyallerini verdi. Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu'ndan, "Şartlar izin verirse Türkiye ve Mısır, Doğu Akdeniz'de sınırların çizilmesi konusunda müzakere edebilir" şeklinde bir açıklama geldi.

Art arda gelen temaslar sonucunda Türkiye ve Mısır, birbirlerini uluslararası örgütler bazında engellemekten vazgeçmiş ve Türkiye, Mısır’ın NATO toplantılarına katılımına koyduğu vetoyu kaldırmıştı. Daha önemli gelişmeler 2021 yılında yaşandı. Bazı İhvan temsilcileri kibarca Türkiye dışına gönderildi. Mısır bu gelişmeleri Erdoğan'ın Mısır rejimine bir iyi niyet göstergesi olarak algıladı.

En büyük etken Türkiye’nin en büyük müttefiki Katar'ın Mısır ile diplomatik ilişkilerine yeniden başlaması. Bir diğer gerekçe de Kahire'nin Türkiye'nin sahibi olduğunu iddia ettiği kıta sahanlığını Mısır'ın Akdeniz'deki münhasır ekonomik bölgesinde gaz arama şirketleriyle yaptığı sözleşmeden çıkarması olabilir. Türkiye ile Mısır arasındaki normalleşmenin temelinde bir de Libya var. 

Bir yandan AB ile bozulan ilişkiler, Biden’in ABD Başkanı seçilmesi ile Türkiye üzerinde artan baskılar ve Türkiye ekonomisindeki sıkıntılar Türkiye'nin yeni müttefikler aramasına yol açıyor. Görünüşe göre ilk tercih, Müslüman Kardeşler'i feda ederek Müslüman Kardeşler'e şiddetle karşı çıkan Mısır’a ve Suudi Arabistan’a yaklaşmak oldu. Erdoğan, Katar'la son dönemde yakınlaşan Suudi Arabistan ve Mısır bir ittifak kurmayı umuyor olabilir. Nitekim ‘Arap Baharı’nın başarısızlığından ve birçok Arap ülkesinin zayıflamasından sonra, bölgede demokrasi yeniden zayıfladı ve güçlü diktatörler yükseldi.  Böyle bir ortamda Sisi ve Erdoğan farklı ama aynı zamanda benzer otoriter modelleri temsil ediyor.