Kent ve proje aynı, rapor farklı
Sinop Nükleer Santralı için ikinci bilirkişi raporunda önceki raporda tespit edilen 300 bulgu yok edildi. Dünyada hiç örneği olmayan ATMEA-1 reaktörüne uygunluk verilen rapor Sinoplulurın tepkisini çekti.
Gökay BAŞCAN
Sinop değişmedi, nükleer santralın yaratacağı olası felaketler de aynı ancak bilirkişi raporu değişti. Sinop Nükleer Santralı’na ilişkin verilen ÇED olumlu kararına karşı açılan davada ikinci bilirkişi raporu mahkemeye sunuldu. Daha önce farklı bir heyet tarafından hazırlanan bilirkişi raporunda, ÇED dosyasının eksik, kaza durumunda acil tahliyenin güç, atıkların akıbetinin belirsiz olduğu belirtilirken bu kez rapor değişti.
Yeni bilirkişi raporunda, daha önce tespit edilen ÇED raporundaki 300’den fazla aykırı durum görmezden gelindi. “Reaktörü yaparız” diyen Fransız-Japon şirketlerin oluşturduğu konsorsiyum projeden yıllar önce çekilmesine rağmen yeni bilirkişi heyeti ÇED dosyasının uluslararası standartlara uygun olduğunu belirtti.
Ülkenin en önemli çevre davalarından biri olan Sinop Nükleer Santralı’na verilen ÇED olumlu kararına karşı açılan dava, mahkemeler arasında sürekli gidip geliyor. ÇED dosyasında yer alan reaktörün dünyada bir örneği olmamasına rağmen iktidarın ısrarcı olduğu ÇED raporu 11 Eylül 2020’den bu yana hâlâ yürürlükte. Başta Sinop halkı olmak üzere TMMOB ve bağlı meslek odaları, ÇED olumlu kararını yargıya taşıdı. Samsun 3. İdare Mahkemesi’nde görülen davada bilirkişi keşfi yapılmasına karar verildi. Keşfin ardından hazırlanan raporda 300’e yakın iptal gerekçesi saptanmasına rağmen Samsun İdare Mahkemesi davayı reddetti.
REAKTÖRÜN ÖRNEĞİ YOK
Danıştay 6. Dairesi, Samsun İdare Mahkemeleri’nin kararını bozarak davanın yeniden incelenmesine hükmetti. Danıştay, ÇED raporunda eksik, yetersiz veya çelişkili hususların bulunduğuna dikkat çekti ve ATMEA-1 reaktörünün üretilip üretilmediğine araştırılarak karar verilmesi gerektiğini belirtti. Samsun İdare Mahkemeleri, Danıştay’ın ayrıntılı ve gerekçeli bozma kararına rağmen ret kararında ısrar etti. Üst mahkemenin kararını görmezden gelen idari mahkemenin kararına karşın, Sinoplular bir kez daha temyize gitti. Danıştay da ikinci kez bozma kararı verdi ve ATMEA-1 reaktörüne ilişkin araştırma yapılması gerektiğini belirtti. Ancak Samsun İdari Mahkemesi, ikinci kez kapsamlı bir rapor hazırlanması üzerine 24 Nisan’da keşif yapılmasına karar verdi.
24 Nisan’da yapılan keşfe TMMOB, TTB, Sinop NKP heyetleri ile Sinoplular ve Sinop Belediye Başkanı Metin Gürbüz katıldı. Keşfin ardından hazırlanan rapor Samsun İdari Mahkemeleri’ne sunuldu. Sunulan rapor, yerel mahkemenin kararında neden ısrarcı olduğunu ortaya koydu. Daha önce hazırlanan bilirkişi raporundaki tespitler ve Sinop halkının itirazları bu kez görmezden gelindi. Dünyada örneği olmayan ATMEA-1 reaktörüne göre hazırlanan ÇED raporu, yeni heyet tarafından ‘uygun’ görüldü.
‘AYKIRI DURUM’ YOKMUŞ
Heyetin ‘uygun’ gördüğü raporda, ATMEA-1 reaktörünün örneği olmadığı için uygulanabilir açısından kıyaslama yapılamayacağı ancak buna rağmen mevzuat ve güvenlik açısından aykırı bir durum olmadığı belirtildi. Danıştay ise bozma kararında bu konuya dikkat çekmişti.
Yine raporda, doğalgaz gibi fosil yakıtların dışa bağımlılığı artıracağı belirtilirken nükleer santralların ülkeyi enerjide dışa bağımlı yapacağına ilişkin gerçekler görmezden gelindi.
Nükleer santralların en büyük problemlerinden biri olan yakıt çubuklarının bertaraf edilmesi konusu ise bilirkişi raporunda sümen altı edildi. Kullanılmış yakıtların nihai bertaraf konusu dünyada çözülememişken bilirkişi raporunda, bu sorunun ‘işletmeden çıkarma’ faaliyetlerini kapsayan ayrı bir ÇED sürecinin konusu olacağı belirtildi.
