Etkisini artıran ekonomik kriz, yurttaşların en temel hakkı olan barınma hakkını elinden aldı. Büyük kentlerde insanlık dışı koşullardaki bir odaya bile 2 bin lira kira isteniyor. Arama motorlarında en çok aranan cümlelerden biri ‘Kiracı nasıl çıkarılır?’

Kiracının yükü ağır

Hazırlayan: Tolga UĞUR

Fiyat artışlarının en fazla görünür olduğu harcama kalemlerinde gıda ve enerjiden sonra kira yer aldı. Hem konut fiyatları hem de kiralar büyük kentlerde ve merkezdeki ilçelerde yüzde 100’ün üzerinde arttı. Mevcut kiracılar sözleşme yenileme döneminde yasal TÜFE oranının üzerinde zam talebiyle karşılaştı. Ev sahipleri, gerçek enflasyonun yüzde 100’ü aştığını hesaba katarak bu zamları talep etti. Yeni ev tutacak olanların durumu ise daha zor. Şu an İstanbul’un merkezi semtlerinde 85 metrekare bir dairenin fiyatı 4 bin liradan başlıyor. Asgari ücretin 4 bin 250 lira olduğu bir ortamda bu kiralar nasıl ödenecek? Üstelik bu artış bir noktada durmuyor.

YÜZDE 100'DEN FAZLA ARTIŞ

Bahçeşehir Üniversitesi Ekonomik ve Toplumsal Araştırmalar Merkezi (BETAM)’nin geçen hafta yayımladığı Şubat ayı raporuna göre Türkiye genelinde konut kiraları yüzde 84,2 oranında arttı. Bu oran İstanbul’da yüzde 112,3, Ankara’da yüzde 106,7 ve İzmir’de yüzde 74’e ulaştı. İstanbul’da şubat ayında konutların ortalama kiralık metrekare fiyatı 23,1’den 49 liraya çıktı.

kiracinin-yuku-agir-995434-1.

DAVALAR ARTACAK

Avukat Muzaffer Günday, kira oranlarındaki artışın hukuki temelini şöyle anlattı: Kira oranları 12 aylık TÜFE ortalamasına göre belirleniyor. Beş yılını dolduran kiracılar içinse ev sahibiyle ortak bir fiyatta anlaşamazsa yargı yoluna gidiliyor. Kira tespit davasında hâkim, yıllık TÜFE oranı, konutun durumu ve emsal kira bedelleri göz önünde tutularak hakkaniyetli bir fiyat belirlemek zorunda. Avukat Günday, önümüzdeki dönemde kiracı ve ev sahibi arasındaki davaların sayısında artış beklediğini belirterek şöyle konuştu: ‘’Ekonomik göstergeler ve enflasyon nedeniyle kiracılar ve ev sahipleri zam oranında anlaşamayabiliyor. Piyasadaki fiyat dengesi bozuldu. Bu nedenle dava sayılarında artış görebiliriz. Bu davalar bir yıla yakın sürebiliyor. Kiracı evde beş yılını doldurmadıysa mahkeme, onun lehine karar verir.”

kiracinin-yuku-agir-995435-1.

MALEZYA'DAN GELİP EV ALANLAR VAR

Durumu emlak sektöründeki isimlere sorduk. Yoğunluklu olarak Şişli ve Beşiktaş bölgesinde faailiyet yürüten Emlak Danışmanı Hüseyin Sezer, kiralık dairenin ilana çıktıktan sonra en çok 1-2 gün içinde tutulduğunu söyledi. Sezer, kiradaki anormal artışın gerekçelerini şöyle özetledi: Bilindiği gibi pandemiden önce inşaat sektöründe bir duraklama başlamıştı. Müteahhitler önlerini göremedikleri için yeni projeye girmiyordu. Kur krizi ile birlikte bu durum sürdü. İnşaat maliyetleri yükseldi. Yeni ev yapılmıyor. Arz sıkıntısı var. İkincisi uzaktan eğitim bitti, büyük şehirlerde üniversiteyi kazanan yerli ve yabancı öğrenciler talep oluşturdu. Bir de yabancılar var, Azerbaycan, İran, Irak, Suriye ve Libya başta olmak üzere parası TL karşısında değerlenen birçok ülkeden alıcı arttı. Son dönemde Malezya’dan gelen müşterilerimiz var. Bir diğer neden şu an bir eve taşınmanın maliyeti en az 20 bin lira. Kimse evini değiştirmek istemiyor. Dolasıyla sirkülasyon da olmuyor. Konutu yatırım aracı olarak görenler de güven hissetmedikleri için ev almıyor. Sezer, Şişli Gülbahar Mahallesi’nde 35 yıllık 2+1 dairenin bir yıl önce 2 bin 500 liraya bugün ise en az 5 bin liraya kiraya verildiğini söyledi. Hüseyin Sezer, “Biz artık fiyat belirleyemiyoruz. Gültepe’de geçen yıl 450 bin liraya alınan bir daire şu an 1 milyon 250 bin liraya satıldı. Dövizden fazla bir artış yaşanıyor. Deprem görmüş ve en küçük bir sallantıda yıkılacak binaların 1 milyon 500’e satılması, 5 milyona kiralanması mantıklı değil. Gülbahar’da daha çok siyahilerin kaldığı bir bölge var. Onlar da 7-8 kişi bir ev tutuyor. O zaman dokunmuyor ücret. Önümüzdeki en önemli mesele bu kadar yüksek kiralarla daire tutanlar bunu ödeyebilecek mi?

kiracinin-yuku-agir-995436-1.
Nilüfer Kaş

1+1 KONUTTA ARTIK DÖRT ÖĞRENCİ YAŞIYOR

Gayrimenkul Danışmanı Nilüfer Kas, şu sıralar İstanbul’da doğru fiyattan pazarlanan bir dairenin kiralık ya da satılık fark etmeden alıcı bulduğunu aktarıyor. Ana meselenin inşaat maliyetlerinin artması olduğunu savunan Kas şu değerlendirmeyi yaptı; Maliyetler yüzde 229 artmış durumda. Bu durumda yeni yapılan bir konutun bir konutun satışı da yüzde 100 yüzde 200 oranında arttı. İkinci elde de durum farklı değil. 15 yaşından büyük binalarda da artış yüzde 60 70 oranında. Çünkü yenisini alamayan ikinci ele yöneliyor o da yükseliyor. Sonuçta şu oluyor; Elinde konutu olan kişi, 2 milyon liralık konutunu ‘yeni yapılsa 4 milyon olacak’ diyerek bu fiyattan satışa çıkarıyor. Bunun elle tutulur bir yanı yok. Bir de ben 100 bin dolara almıştım diyor. Bugün ki kurdan satışa çıkarıyor. Kirada da durum farklı değil. Üstelik satın alamayan kiraya yöneliyor. Kiracı kitlesi büyüdü. 9 yıldır bu sektörde çalışan Nilüfer Kas, örneğin Kadıköy’ün Göztepe, Erenköy gibi semtlerinde 3+1 daire için 10 12 bin lira kira istendiğini aktararak şöyle dedi: 7 8 bin liraya bulmak zor. İkinci kotta ışık görmeyen bir daireye 6 bin lira kira talep ediliyor. Artık 1+1 evlerde dahi 3 -4 genç yaşıyor. Bir odada ranza salona iki çek yat koyarak. Bu artışın mantığı da açıklaması da yok. Bu durum nerede patlayacak bunu bilmiyoruz.

İSTANBUL'DAN TAŞINMAYI DÜŞÜNÜYOR

Sıkıntıda olan kiracılardan bir İstanbul Zeytinburnu’nda yaşayan Şevval Oran. Oturduğu dairenin kirasının geçen temmuz ayında bin 400 lira olduğunu belirten Oran “Üzerinden 8 ay geçti ev sahibi yeni zam istiyor. Emsallerini göstererek 2 bin 500 lira talep ediyor. Ödeyemeyeceğimi söyledim. ‘Ben de kiracıyım eve ben taşınacağım Temmuz’a kadar boşalt o zaman’ dedi. Ben çıktığımda en az 3 bin liradan kiraya verecek’’ dedi.

Oturduğu dairenin 25 yıllık, 70 metrekare, 2+1 olduğunu aktaran Oran, şunlar söyledi: Bu binaya bile yüzde 100’e yakın zam yapmak istiyorlar. Çünkü biliyorlar ki bunu ödemeyip çıksam zaten bu fiyata bulamayacağım. Artık tayinimi isteyip bir başka şehre gitmeyi düşünüyorum. Bu durum sürdürülebilir olmaktan çok uzak” dedi.

'ÜST LİMİT GETİRİLSİN'

Durum bu iken kiralara üst sınır getirilmesi tartışılıyor. Change.org üzerinden başlatılan ve kiraya üst limit sınırı talep edilen kampanyada imza sayısı 63 bine yaklaştı. İmza metninde şu ifadeler kullanıldı:

►“Günbegün artan kiraların temel gerekçesi konut kiralama ve satışının tamamen ‘serbest piyasanın insafına’ bırakılmasıdır!

►Bunun sonucu olarak bugün inşaat maliyetlerinde artışla konut üretiminin azalması, yüz yüze eğitim ile üniversite öğrencilerinin kiralık konut arayışına girmesi gibi talep artışları astronomik kiralar olarak karşımıza çıkmaktadır.

►Barınmanın kamusal bir hak olduğunu hatırlatıyoruz!

►Gerekli hukuksal düzenlemeler derhal yapılmalı! Kiralara acilen üst sınır getirilmelidir!

►Konutların depreme dayanıklılığı, güvenilirliği, sağlık olup olmadığı denetlenmelidir!"

***

Kiralara ilişkin bazı veriler:

TÜİK verilerine göre “Ev sahibi değil ama kira ödemeyen” hane sayısı 2002’de 1 milyon seviyesinde iken 2020’de 2017 sonunda yüzde 222’lik artışla 3.5 milyona dayandı. Emlak sitelerinde 2+1 en ucuz daire fiyatları şöyle:

• Beşiktaş/Ortaköy: 4000 TL
• Şişli/Kuştepe: 3500 TL
• Sarıyer/Reşitpaşa: 4000 TL
• Kadıköy/Göztepe: 6000 TL
• Maltepe/Küçükyalı: 4500 TL
• Bakırköy/Merkez: 3600TL
• Ataşehir/Ferhatpaşa: 3000 TL
• Avcılar/Ambarlı: 2500 TL
• BayrampaşaYenidoğan:2500 TL

Kiralık konut metrekare fiyatları:

• İstanbul: 49 TL
• Ankara: 24 TL
• İzmir: 30 TL