Emperyalizm ve Taliban Kıskacında Afganistan kitabında emperyalist haydutluk ve dinci gericilik kıskacında kalan kadim bir ülkede yaşananlara mercek tutuluyor. Siyasal İslam-emperyalizm ilişkisine dikkat çekiliyor.

Kıskaca alınan bir halkın geleceğidir

Elif YÖNDEN

Kitabın tanıtım metninde “Soğuk Savaş’ın 1991’de sona ermesiyle tek hegemonik güç olan ABD emperyalizminin sistemsel krizlerle ya da çıkmazlarla başa çıkması ve sömürü planlarını meşrulaştırması için Sovyetler’le birlikte bittiği varsayılan komünizmin yerine yeni bir düşman ilan etmesi gerekiyordu. Bu yeni düşman bizatihi ABD’nin yaratıp beslediği cihatçı örgütlerin ta kendisiydi. Yeni düşmanın ABD’ye stratejik yararı ise, yarattığı bu örgütlerin tüm dünyaya kendisiyle ilgisi yokmuşçasına pazarlanıp “terör” bahanesiyle Ortadoğu’ya girmesini sağlamalarıydı. Böylece ABD, deyim yerindeyse bir taşla iki kuş vurmuş, hem sistem bir krize girdiğinde hem de sömürü politikalarını meşrulaştırmak istediğinde cihatçı terör örgütleri silahını kullanmaya başlamıştı.

EMPERYALİST HAMLELERİN MERKEZ ÜSSÜ

Uzun yıllardır Ortadoğu “İslami Birlik” adı altında icat edilmiş, fakat gerçekte asla var olmayan bir siyasal düşüncenin çıktısı olan cihatçı örgütlerle (başta ABD olmak üzere) emperyalist ülkelerin stratejik planlarının ve hamlelerinin bir üssü haline gelmiştir. Afganistan son yaşanan gelişmelerle bunun bir parçası ve somut bir örnek olarak karşımızda durmaktadır. Bundan birkaç ay önce Taliban’ın Kabil’e girmesi ve ABD’nin adeta kaçarcasına Afganistan’dan çekilmesi pek çok kişi tarafından tartışılmıştı. Fakat bu tartışmaların hemen hepsi ABD ve Avrupa’nın yapıp ettikleri ve karşılaştıkları çıkmazlar ekseninde dönen kısır tartışmalardan oluşuyordu. Yaşananları, ekonomik, siyasal ve tarihsel olarak ele alarak ve tüm dünyayı temel alarak bir tartışma yapmak ya akıllara gelmemiş ya da bu çeşit bir kolaycılık tercih edildi. Bunlara karşın, daha eleştirel perspektiflerden yapılan değerlendirmeleri bir araya getiren ve pek çok akademisyen, araştırmacı ve yazarı bir kitapta toplayan İbrahim Varlı, çalışmasını biz okuyucularla buluşturuyor.

Emperyalizm ve Taliban Kıskacında Afganistan başlığıyla yayımlanan kitapta İlhan Uzgel’den Fikret Başkaya’ya, Hayri Kozanoğlu’ndan Taner Timur ve Kamuran Kızlak’a kadar pek çok farklı ismin Afganistan ve Taliban konusunu ele almasıyla ortaya şu sıralar dünya gündemini epey meşgul eden konu hakkında kapsamlı bir mülahaza çıkmış. Afganistan’da yaşananların bir tarihi güncesi diyebileceğim yazısıyla Hayri Kozanoğlu bizlere oldukça net ve sistemli bir Afganistan tablosu nasıl ele alınmalı onu gösteriyor. Bir diğer yandan da kitaptaki yazarların hemen hepsi meseleye ABD’nin yeni stratejik düşmanı Çin’i de dâhil ederek kısır tartışmaların yerini dolduruyor.

MAĞDURİYETİN YENİDEN ÜRETİLMESİ

Toplumsal cinsiyet çalışmalarına duyduğum ilgiden midir bilmiyorum ancak Özgün Basmaz’ın kitaptaki “Emperyalizm ve Gericilik Kıskacında Afgan Kadınlar” başlıklı yazısının çok etkileyici olduğunu belirtmeliyim. Basmaz, yazısında Afganistan deyince akla gelen bir diğer konu olan “kadın” meselesini emperyalistlerin üretmeye çalıştığı “Kurtarılmayı bekleyen Afgan Kadın” perspektifinin aksi bir perspektifle nasıl ele almalıyız sorusunu yanıtlamakta. Yazıda “Mağdur olarak Afgan Kadın yaratmanın” tekrar ve tekrar nasıl mağduriyeti ürettiği çok güzel bir dille anlatılmakta.

Bugüne kadar yapılan tartışmaların bazılarında ABD’nin Afganistan’da fiyasko ile sonuçlanan eylemlerini “ABD bitti, çöktü” diye yorumlayan, hatta bunu daha ileri taşıyarak “Taliban ABD’ye diz çöktürdü” iddialarını ortaya atan ve neredeyse Taliban’ı Bolşevik Parti’yle bir tutmak isteyen kimi ideologlara karşı, kitaptaki pek çok isim “Taliban’ın neden kahraman olmadığına” dair oldukça güzel cevaplar vermişler. Nihayet, ABD’nin Sovyetler’e karşı yarattığı bir örgüt olan Taliban’ı emperyalizm karşısında kahramanlaştırma senaryolarının sahiplerinin kitabı bilhassa dikkatle okuması tavsiye olunur.

***

Üç bölüm, 16 yazar

Kitapta yer alan isimler ve makale konuları şöyle: Hayri Kozanoğlu “ABD’nin Afganistan Yenilgisi ve Küresel Dengeler”, Yonca Özdemir “Amerika’nın Zayıflayan Uluslararası Hegemonyası ve Kafa Karıştıran Dış Politikası”, Ceren Ergenç Afganistan’dan Çıkış Çin-ABD Çekişmesinde Yeni Bir Perde Açacak”, Kamuran Kızlak "ABD’nin Başlamadan Biten Hegemonya Resterasyonu ve Çin”, İlhan Uzgel “Ortadoğu’yu ‘Bekçi’lere Bırak Pasifik’e Odaklan”, Kemal Bozay “Taşlar Yerinden Oynadı Yeni Dengeler Oluşuyor”, İkbal Dürre “Büyük Oyun Geri Dönerken”, Barış Adıbelli “Yüzyılın En Büyük Jeopolitik Sınavı”, Fikret Başkaya “Kutsal Savaşta Afganistan: Siyasal İslam Emperyalizm İlişkisi”, İbrahim Varlı “Emperyalizm, Köktencilik, Taliban Kıskacında Afganistan; İmparatorluklar Mezarlığı”, Hakan Güneş “IŞİD-Horasan, Taliban Selefizm ve Emperyalizm”, Taner Timur “Afgan Dramı İnsanlık Dramı”, Özgün Basmaz “Emperyalizm ve Gericilik Kıskacında Afgan Kadınlar”, Arif Keskin “İslam Emirliği, Taliban ve Cumhuriyet Düşmanlığı”, Gülriz Şen “Afganistan’da Taliban Döneminden Türkiye ve İran’ın Payına Düşecekler”, Behlül Özkan “Dış Politikada Masal Yerine Gerçeklik ve Afganistan.”