AKP’liler için ‘arpalık’ olarak kullanılan kamu işletmelerindeki zarar artarken yöneticilerin gelirleri büyüdü. Yönetim ve denetim kurulu üyeleri için bütçeden yapılan harcamalar yüzde 37 ile 127 arasında arttı.

KİT’ler eriyor ama yönetici kazanıyor

Nurcan Gökdemir

Kamu kaynaklarını kullanarak faaliyetlerini sürdüren ancak AKP iktidarında arpalığa dönüşen, iktidara yakın çevrelere peşkeş çekilen kamu işletmelerinde yönetici saltanatı yaşanıyor. Zararları büyüyen, teker teker elden çıkartılan ya da çıkartılmak üzere hazırlanan kamu işletmelerindeki yöneticiler için kamunun cebinden yapılan harcamalardaki artış bir yılda yüzde 127’ye ulaştı.

Yıllık zararı 2 milyar TL’ye yaklaşan kamu işletmelerinin denetimleri sonucu hazırlanan 2020 Yılı Genel Raporu’nda yer alan bilgilere göre, 2020 yılında işletmelerdeki personel sayısı arttı. 2019-2021 yıllarını kapsayan Orta Vadeli Program’da özellikli durumlar haricinde personel sayısının artırılmaması hedeflenen kamu işletmelerinde çalışan sayısı bir önceki yıla göre arttı. Raporda, bu artış, “Kamu işletmelerinde bir önceki yıla göre personel sayısında ortaya çıkan değişmelerde denetim kapsamına giren şirketler sebebiyle ortaya çıkan artışın yanı sıra şirket devir ve birleşmelerinden kaynaklanan yeni istihdam rakamlarının konsolide verilere ilavesi etkili olmuştur” ifadeleriyle açıklandı.

Raporda yer alan bilgilere göre, 2018 yılında 186 bin 785 olan toplam personel sayısı 2019’da 192 bin 852’ye, 2020’de de 199 bin 80’e çıktı. Personele yapılan harcamalar da 2018 yılında 21 milyar 663 milyon lira, 2019’da 25 milyar 737 milyon lira oldu. Bu rakam 2020’de 29 milyar 866 milyon liraya yükseldi. Personel sayısı yüzde 3,2 artarken personel giderleri artışı yüzde 16 olarak gerçekleşti.

Tüm kamu işletmelerindeki personel giderleri yüzde 16 oranında artarken yönetim ve denetim kurulu üyelerinin giderlerindeki ortalama artış yüzde 62,6 oldu.

HEM YÖNETİCİ HEM MAAŞ ARTTI

Aralarında bakanların da bulunduğu eski ve yeni siyasetçiler, AKP’li bürokratlar, AKP’lilerin yakınlarının çifter çifter görevler aldıkları kamu işletmelerinde yönetim ve denetim kurulu üyelerine yapılan harcamalardaki artış yüzde 127’ye ulaştı. ÇAY KUR, TCDD, TTK, TKİ, BOTAŞ, TPAO, DHMİ, DMO, MKE, TMO, TEDAŞ gibi dev kuruluşların aralarında bulunduğu KİT’lerde yönetim ve denetim kurulu üyelerine 2018’de 2 milyon 378 bin TL harcama yapılırken bu rakam 2019’da 3 milyon 238 bin TL’ye, 2020’de ise 4 milyon 128 bin TL’lik artışla 7 milyon 366 bin TL’ye fırladı. Yıllık değişim kamu iktisadi teşebbüslerinin yöneticileri için yüzde 127,5 oldu. Bu kuruluşlarda personele yapılan harcamalardaki artış ise ortalama yüzde 10,5 olarak gerçekleşti.

Kendi kuruluş kanunları kapsamında düzenlemelere tabi olan TOKİ, AOÇ, Milli Piyango, PTT, TRT, TÜRKSAT’ın da aralarında bulunduğu ve “Diğer kuruluşlar” olarak isimlendirilen kamu işletmeleri, yönetim ve denetim kurulu üyeleri giderlerindeki artışta ikinci sırada yer aldı. 2018 yılında 1 milyon 649 bin TL olan giderler 2019’da 4 milyon 452 bin TL’ye, 2020’de de yüzde 142 artışla 10 milyon 776 bin TL’ye çıktı. Bu kuruluşların tüm personel giderlerindeki artış ise ortalama yüzde 18’de kaldı.

ÖZELLEŞTİRİRKEN ZENGİNLEŞME

Özelleştirme kapsam ve programında olan Ankara Doğal Elektrik Üretim ve Ticaret AŞ, Doğusan, Sümer holding, Karadeniz Bakır İşletmeleri, Denizcilik İşletmeleri, TÜRK ŞEKER’in yönetim ve denetim kurulu üyelerinin giderleri ise bir yılda yüzde 55,3 artarak 1 milyon 986 bin TL oldu. Bu kuruluşların toplam personel giderleri harcaması yüzde 43,6 arttı. Kamu bankalarındaki yönetim ve denetim kurulu üyeleri için bütçeden aktarılan tutar bir yılda yüzde 37, ortalama personel giderleri ise yüzde 22 artış gösterdi.

***

Maaşları Cumhurbaşkanı belirliyor

399 sayılı Kanun Hükmünde Kararname uyarınca kamu işletmelerinin yönetim ve denetim kurulu üyeleri ile tasfiye kurulu üyelerine yapılacak ödemeleri Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan belirliyor. Gelir vergilerini de kurumları ödüyor. Bu tutar her yıl yeniden belirleniyor.