Kitap fuarında el yakan ‘şenlik’
Bu yıl ‘Çocukluk Şenliktir’ temasıyla gerçekleştirilen İstanbul Kitap Fuarı geçtiğimiz yıldan daha sönük başladı. Çocukların ilgisini çekmek için büyük boy, renkli ve kaliteli kâğıtlara basılan kitaplar el yakıyor.
Deniz Burak BAYRAK
Özellikle son 20 yılda ciddi bir kültürel yozlaşma yaşadığımız direnilmesi gereken bir gerçek. Eğitimin ve kültürün başat malzemesi kitaplara erişimse pandemi sonrası yaşanan derin ekonomik krizle ulaşılması en lüks kalemlerden biri hâline geldi. Kâğıt üretiminin yetersizliği ile yüksek kurlarla ithali, telif ücretleri ve yurttaşların ücretlerinin ağır yaşam koşullarına karşın yeterli düzeye çıkarılmaması bu gerçeğe sebep olan halkaların bazıları. İşte Türkiye Yayıncılar Birliği işbirliği ile düzenlenen 41’inci Uluslararası İstanbul Kitap Fuarı, yeni yaşına bu sorunların gölgesinde bastı.
İstanbul Kitap Fuarı’nın ilk günü genellikle yoğun bir kalabalığa sahne olur, kapılara ulaşmak bir eziyete dönüşürdü. 40’ıncı yaşı oldukça sönük geçen fuar, bu yıl geçtiğimiz yıldan daha sönük başladı. Hatırlanacağı gibi birçok yayınevi, stant ücretlerindeki fahiş artışın etkisiyle fuara katılmayacaklarını deklare ettiler. Biz de salonları gezerken gördük ki iki büyük salon boştu. Konuştuğumuz yayıncılar ve yurttaşlarda hüzün ve endişe yaratan bu durum, bazı küçük ölçekli yayınevlerinin nasıl bir darboğaz içinde olduklarının somut kanıtı. Her yıl büyüyen ve kültürel çeşitliliğe zarar veren bu soruna karşı TÜYAP’tan, önlem alındığına ilişkin bir açıklama yok.
GÜVENSİZLİK ORTAMI OLUŞTU
Sosyoloji bölümünde okuyan Çağla Ünveren, İstanbul Kitap Fuarı’na ilk kez gelmiş. Fuardaki sakinlik onun da ilgisini çekmiş. Kitap fiyatlarının bunda etkisi olduğunu dile getiren Ünveren, hem açılış, hem cumartesi günü hem de ulaşımın kolay olduğu bir lokasyonda bu tenhalığın dikkat çekici olduğunu ifade ediyor. “Almak istediğim çok kitap var. Okurken çalışıyorum da. O yüzden bin liralık bütçemi aşmak bir lüks olacak benim için. Bu fiyatlarla yaşadığımız deneyim hakikaten bambaşka. Kitap alışverişi yapmak lüks hâline geldi. Hep ‘Kitap okunmuyor’ eleştirilerini duyarız; ben artık insanları anlıyorum” diyen Ünveren stantlardaki indirimli fiyatların da son derece yüksek olduğunu ve yayıncılara ilişkin bir güvensizlik ortamı yaşandığını vurguluyor. Makine Mühendisi Arda Yılmaz da Ünveren’le benzer izlenimlere sahip. 4-5 yıl öncesine göre sönük bir fuar açılışına tanık olduğunu söyleyen Yılmaz, “Eskiden kitap alırken fiyatlara bakmazdık. Şimdi alıp almamak konusunda hep bir ikilem içindeyiz” diyor.
Bu yıl ‘Çocukluk Şenliktir’ temasıyla gerçekleştirilen fuarda çocuk kitapları yayımlayan yayınevlerinin stantlarına bakıyoruz. Gördüğümüz manzara ise hiç iç açıcı değil. Çocukların ilgisini çekmek için büyük boy, renkli ve kaliteli kâğıtlara basılan kitaplar el yakıyor. Çocuklar ve aileleri kitaplara yalnızca uzaktan bakarak acı bir ‘şenlik’ yaşıyorlar.
KÜLTÜR İNSAN HAKKIDIR
Yayıncılar Kooperatifi Başkan Yardımcısı Hayri Erdoğan’la karşılaşıyoruz fuarda. İlk gün izlenimlerini sorduğumuz Erdoğan, “Şahsi izlenimim şu ki; okurların ilgisinde azalma olmasının yanında yayıncıların fuarda yer almasında önemli bir kayıp var. Yayınevlerinin önemli bir kısmı fuardan çekilmek zorunda kalmış, devam edenler de stant alanlarını küçültmüşler” diyerek genel bir panorama çiziyor. Toplumun ekonomik kriz altında yoksullukla karşı karşıya olduğuna dikkat çeken Erdoğan, “Kültür bir insan hakkıdır, herkes için ulaşılabilir olmalıdır. Bugünkü piyasa koşulları sanat ile kültürü ve bunlara erişimi özellikle emekçiler için erişilmez hâle getirmiştir” diyor ve ekliyor: “Biz çoraklaşmış kültürel ortama soluk katmak için buradayız.”
Yayınevlerinin yanında büyük ekonomik sorun yaşayan sektör temsilcilerinden biri de sahaflar. Sahaf katılımının da azaldığını gördük ve Arşiv Sahaf’ın yöneticisi Naim Dikli ile konuştuk. “Bu yıl öncekilere göre daha çetin geçecek gibi görünüyor” diyen Dikli, küçük yayınevlerinin ve sahafların fuara katılmamasına ve iki büyük salonun boş kalmasına dikkat çekiyor. “Sektör olarak iyi günler görmeyeceğimiz bir manzara var karşımızda” sözleriyle olumlu bir izlenimi olmadığını belirtiyor Dikli.
ROMANA PARAM YETMEDİ
Bu yıl fuarda dikkat çeken diğer bir unsur, birçok ziyaretçinin elinde TYT-AYT ve KPSS kitapları yayımlayan yayınevlerinin torbalarını görmemiz oldu. Çıkışta konuştuğumuz ve adını vermek istemeyen bir lise öğrencisi geleceğe ilişkin tek umudunun sınav olduğunu, bu yüzden daha uygun fiyata ama yine de pahalı olan test kitapları satın aldığını ifade etti. Öğrenci, “Roman, hikâye gibi türlerde yazılan kitaplardan alamadım çünkü param bitti” diyerek fuardan ayrıldı.
