Kitap kapağına gizlenen sanat

Ekslibris, kitapseverlerin kitaplarının iç kapağına yapıştırdıkları üzerinde adlarının ve değişik konularda çizimlerin yer aldığı küçük boyutlu tasarımlar olarak tanımlanıyor.

Kökeni 1450’li yıllara dayanan bu sanat, soylular ve burjuva sınıfının kitaplarını hırsızlıktan ve kaybolmaktan korumak için özel bir mülkiyet işareti koyma ihtiyacıyla doğmuş. ‘Kitap kartviziti’ diyebileceğimiz ekslibris, kitabı ödünç alan kişiyi geri getirmesi konusunda uyarı niteliği taşıyor.

Ülkede ilk olarak 1997’de kurulan Ekslibris Derneği, etkinliklerine İstanbul Ekslibris Derneği olarak devam ediyor. Biz de derneğin kurucusu, Üsküdar Üniversitesi Çizgi Film ve Animasyon Bölümü öğretim üyesi Prof. Dr. Hasip Pektaş, ile ekslibris sanatıyla ilgili konuştuk. Pektaş, ilk olarak, yakın bir tarihte İstanbul’un Altunizade ilçesinde 14 binin üzerindeki koleksiyonuyla İstanbul Ekslibris Müzesi’nin açılacağını müjdeledi.

Ruhu zenginleştiriyor

Pektaş, ekslibrisin üç işlevi olduğunu şu sözlerle aktardı:

• Ekslibrisin ilk ve önemli işlevi, kitap sahibini betimlemesi; ödünç alana kitap sahibini hatırlatmasıdır.

• Diğer işlevi ise sanatçılar ve koleksiyoncular arasında önemli bir değiştokuş objesi olarak kullanılmasıdır.

• Bir sanat eseri olarak bulunduğu mekânlarda ruhumuzu zenginleştirmesi de üçüncü işlevidir.

Bizde de yaygınlaşacak

Avrupa ülkeleri ve özellikle Rusya, Çin, Japonya’da bu sanatın oldukça yaygın olduğunu dile getiren Pektaş, “Umutsuz değilim bizde de yaygınlaşacağına, nitelik olarak da gelişeceğine inanıyorum” dedi.

Pektaş, ülkenin ekslibrisi tanımasının, batı’dan alınmış kitaplarla olduğunu vurguladı. Ülkede ise ilk ekslibris yaptıranların yabancı uyruklu kişiler olduğunu kaydeden Pektaş, “Üsküdar Amerikan Koleji, Robert Koleji gibi okullarda görev yapan yabancı uyruklu öğretmenlerin kitaplarına ekslibris yaptırdıkları, bu okulların kütüphanelerine bağışlanan kitapların iç kapaklarına bakıldığında görülebilir” ifadelerinde bulundu.

Pektaş, ülke için oldukça yeni olan ekslibrisin, 6 üniversitede ders olarak okutulduğunun altını çizerek, konuşmasını şöyle sonlandırdı:

“Bizdeki tek eksiklik ekslibris koleksiyonculuğu. Kitap sahipleri, koleksiyoncular ve sanatçılar, ekslibrise gönül verdiği sürece bu gelenek diğer ülkelerde olduğu gibi bizde de yerleşecek ve yaygınlaşacaktır.”