Kızıl gezegende ne var?

Gizem Çoban

Güneş sistemimiz içerisinde beni en fazla heyecanlandıran gezegen Mars ve belki merak ettikleriniz vardır diye bununla ilgili bir yazı yazdım. Mars özellikle yeni projelerimde ele aldığımız bir konu olduğu için de bu aralar sürekli Mars’ı düşünüyorum.

Adını Romalıların savaş tanrısından alan 'Kızıl Gezegen', rengini demir ve oksijen elementlerinin tepkimesi sebebiyle oluşan demir oksitten(pas) alıyor. Günümüzdeki fiziki yapısını alana kadar gezegenlerin oluşum sürecinde başından meteor yağmurları, volkanik aktiviteler, su baskınları geçmiş. Rover adlı probe(sonda) Mars'ın coğrafi özellikleri ile Dünya'nın benzer yapıda olduğunu keşfetti. Bu özelliklere ek olarak Mars'ın da dönme hareketi yaptığı bir ekseni var. Ekseninin eğikliği Dünya'nınki ile benzer ve 25.19 derece kadar eğik. Bu eğik yapı orada da mevsimlerin oluştuğunu gösteriyor. Oluşan mevsimlerin süreleri Dünya'daki kadar düzenli değil ve birbirinden farklı. Dünya ile benzer özellikleri olduğu kadar farklılıkları da bulunan Mars'ın ince bir atmosferi var ve sıvı halde suyu yok.

Mars çekirdeği

Mars çekirdeği ise ilgi çeken bir başka konu. Mars çekirdeği şu anda dönmüyor ve manyetik alan üretmiyor. Öncesinde manyetik alan belki vardı ama şu an gezegenin yüzeyinde bazı bölgelerde manyetik alan olduğu biliniyor. Çekirdekteki manyetik alanın, yoğun demirin çekirdeğe doğru bir katman oluşturarak ortadan kalktığı/engellediği düşünülüyor. Mars yüzeyi ve katmanlarında volkanik aktiviteler ve farklı yüzey şekilleri probelar tarafından keşfedilmiş ve hala çalışmalar devam etmekte.

Mons Olympus (dağ) ise Güneş Sistemi'nin en büyük dağı olarak biliniyor. Kutup buzulları, su erozyonları, kum tepecikleri ile jeologların dikkatini çeken yüzey yapısına sahip.Yapılan görevler ve ulaşılan sonuçlar Mars gezegeninin her zaman toz yapısında olmadığını ve bir zamanlar vadiler ve nehir yataklarının olduğunu gösteriyor. Çakılların yüzey yapılarındaki pürüzsüz durum bunların akışkan bir su neticesinde oluştuğunu düşündürüyor. Şu anda en büyük soru ise yerin altında donmuş olarak bekleyen suyun sıvı halde bulunma durumu.

Uzay araçları

Viking, Opportunity, Curiosity ve Insight gibi araçlar yüzeye iniş yaparak farklı zaman dilimlerinde bilim insanlarına yeni bilgiler sundular. 15 yıl hizmet veren emektar Opportunity'nin 2018 yılında toz fırtınası nedeniyle iletişimi koptu. Şu anda yüzeyde Curiosity, Insight ve Perseverance gibi roverlar yanında Çin, BAE de Mars yarışına girdi. Bu roverların gönderilme amacı birbirinden farklı. Curiosity, Yellowknife Bay bölgesinde tortul kayaların incelenmesi ile fosfor,nitrojen, oksijen, karbon, hidrojen ve sülfür elementlerine rastladı. Curiosity atmosferin yüksek yerlerinde neden metana rastlanmadığını hala merak ediyor. Perseveranse, jeolojik özellikleri bakımından Salda Gölü’ne benzerlik gösteren Jezero Kraterinde kaya ve tortı örnekleri toplamaya devam ediyor. Jezero Kraterinde 3,5 yıl önce büyük bir göl olduğu sonucuna varılarak, araştırmalarda bu bölge hedeflendi. Birleşik Arap Emirlikleri’nin Mars’a dair umutlarını yeşerten Hope, Mars yörüngesinde atmosfer ve iklim incelemeleri yapıyor. Çin, Zhurong ile uzay yarışında Sovyetler Birliği’ni de geçerek ikinci sırada yerini aldı. Bu başarılı Mars yüzeyi inişi ile Çinliler atmosfer ve jeoloji araştırmaları yapıyor. Mars yarışı kızışıyor ve bu uzay teknolojilerinin gelişmesi açısından çok heyecan verici.

Bir gün mutlaka Mars'a gidilecek ve gittiğinizde mutlaka Olympus Mons'u, 100 km'lik alanıyla Ophir Chasma bölgesini, oyulmuş adaların oluşturduğu Ares Vallis'i, Reull Vallis gibi bölgeleri görmeden dönmeyin. En turistik mekanlar buralar olacak. Günümüzde ülkeler ve firmalar bu görev için çalışıyor. İnsanların oraya gideceğini biliyoruz ama geri dönecekler mi, bunu bilmiyoruz...