KÖİ Özel İhtisas Komisyonu’ndan itiraf: Hem zaman hem para kaybettirdi

NURCAN GÖKDEMİR

AKP iktidarlarının kamusallıktan uzaklaşma tercihinin simgesi olan kamu özel işbirliği projelerinin başta şehir hastaneleri olmak üzere birçok uygulamada “yaparak öğren” modelinin kullanıldığı ve bununla hem bütçe hem de zaman açısından yüksek bir maliyetin ortaya çıktığı itirafı raporlara yansıdı.

11’inci Kalkınma Planı çerçevesinde hazırlanması gereken özel ihtisas komisyonu raporları kamuoyuna açıklanmadı. Ancak birçok alanda hazırlanması gereken bu raporlardan kamu özel işbirliği projeleri ile ilgili olan ön rapor tamamlandı. KÖİ Özel İhtisas Komisyonu’nun ön raporunda, iktidara yakın müteahhitlere sağlanan imtiyazlar, kamu kaynaklarının garanti ödemeleri ile uzun yıllar bu projeler nedeniyle belli çevrelere akmasına neden olacak sözleşmeler nedeniyle eleştirilen ve büyüklüğü 67,5 milyar dolara ulaşan kamu özel işbirliği projelerinden bazılarında izlenen modelin “Yaparak öğren” olduğu ifade edildi.

Raporda, toplam yatırım büyüklüğü 2019 yılı fiyatlarıyla 67,5 milyar dolara ulaşan 218’i tamamlanarak işletmeye alınırken 28’inin yapımına devam eden projeler ile ilgili önemli tespitler yer aldı.

2007 yılından bu yana süren proje kapsamında kamunun büyük bir deneyime ve bilgi birikimine sahip olduğu ifade eden ön raporda, “Gerek Türk özel sektörü, gerekse Türk kamu kesimi ‘yaparak öğren’ modeli çerçevesinde tüm aşamalarda süreç yönetimi becerisine sahip olmuşlardır” denildi.

TASLAKTAKİ TESPİTLER YAZILMADI

Ön raporda sadece bu ifadelerle yer alan model tercihi, kamu kurum ve kuruluşlarının, finansörlerin ve diğer sivil toplum kuruluşlarının temsilcilerinin katılımıyla yapılan toplantılarda ise eleştirildi. Bu toplantılardan sonra hazırlanan taslak raporda Türkiye’nin birçok KÖİ deneyimini, “yaparak öğren” modeliyle elde etmesinin “hem zaman hem bütçe açısından yüksek maliyetli sonuçlar getirdiği” bildirildi.

Bazı sektörlerde ve modellerde yeniden mevzuat, ihale ve sözleşme süreçleri oluşturulduğu, bu çerçevede, önemli eksikliklerle karşılaşıldığı belirtilen rapordaki tespitlerden bazıları özetle şöyle:

“Örneğin, bu eksikliklerin düzeltilmesi için kaybedilen zaman nedeniyle 2007 döneminde başlanan Sağlık Bakanlığı’nın KÖİ projelerinin ilk finansmanı ancak 2014 yılında tamamlanabilmiştir. Projelerin hazırlık sürecinde, eksikliklerin giderilmesi amacıyla, Sağlık Bakanlığı temsilcileri ve proje üstlenicilerinin karşılıklı görüşerek sorunları çözmesinin, sağlık alanındaki KÖİ projelerinin sağlam bir yapıya kavuşması anlamında son derece yararlı olduğu bilgisi paylaşılmıştır. Bu noktada Bakanlığın müzakere sürecinin önünü açmasının önemine değinilmiş ve bu uygulamanın yabancı yatırımcıyı daha fazla çekmek için ‘yaparak öğren’ modelinden, çerçevesi belli proje hazırlık sürecine geçiş anlamında önemli bir adım olduğu dile getirilmiştir. Yabancı yatırımcıların riskleri minimize etmek adına belirlilik ve öngörülebilirlik beklediğini, sermayenin kısıtlı olması nedeni ile ‘yaparak öğren’ modelinden uzaklaşmaya başlanılması gerektiği vurgulanmıştır.”