Kolombiya solu ayağını basacak bir zemin buldu: Zafere doğru

Catherine OSBOURN

Pek çok Latin Amerikalı denginin aksine, Kolombiya’nın hiç solcu başkanı olmadı. Son birkaç on yıldır FARC ile yaşanan çatışmalar nedeniyle ülkede sol istenilen güce ulaşamadı, sol fikirler popüler olmadı. Güney Amerika’nın çoğu ülkesi 2000’li yıllarda sol liderlerin “pembe dalgasını” deneyimlerken Kolombiya’nın sağcı başkanı Álvaro Uribe, söz konusu gruba (FARC ve ELN örgütü) karşı kanlı bir askeri kampanya gerçekleştiriyordu.

Çoğu FARC savaşçısının 2016 yılında Kolombiya hükümetiyle yapılan barış anlaşmasının ardından silah bırakmasından sonra, yasal siyasete giren eski FARC üyeleri yaygın kabul görmedi. Geçmişin şiddet olaylarında rolleri hakkındaki acılar bugüne kadar sürdü. Ancak son yıllarda, Kolombiya’nın silahlı çatışmasının süren etkileri manşetlerdeki yerini Covid-19 pandemisine, eşitsizlik ve polis şiddetine karşı kitle protestolarına bıraktı. Ve şimdiyse solcu bir aday, başkanlığa ulaşma yolunda Kolombiya tarihindeki en güçlü şansa sahip durumda gözüküyor.

13 Mart Pazar günü Kolombiya’nın sağda, solda ve merkezde yer alan üç ana partisi, 29 Mayıs başkanlık seçimlerinden önce ayrı ayrı ön seçim gerçekleştirdi. Seçmenler Kongre’nin her iki kanadı - Senato ve Temsilciler Meclisi- için de yeni üyeler seçti.

SOLCULARDAN TARİHİ ZAFER

Kendisi de 1990’da silah bırakmadan önce M-19 adlı bir grubun gerillası olan eski Bogota Belediye Başkanı ve şimdi senatör olan Gustavo Petro, 4,49 milyon oyla zafer kazandı. Eski Medellin Belediye Başkanı Federico Gutiérrez, sağdaki ön seçimleri 2,16 milyon oyla kazanırken, eski Antioquia Valisi Sergio Fajardo merkezin ön seçimlerini 723 binden fazla oyla kazandı. Petro’nun koalisyonu Senato’da 16, Temsilciler Meclisi’nde ise 28 koltuk kazandı; 108 koltuklu senatoda ve 172 koltuklu Temsilciler Meclisi’nde çoğunluğu kazanmanın çok uzağında olsa da, bunlar gelmiş geçmiş en iyi sonuçlar.

Seçmenin ulusal politikada Kolombiya soluna ve daha çeşitli yüzlere güven duymaya başladığının bir göstergesi de politik kariyerinin çoğunu kırsal bölgelerde işçi sınıfının avukatlığını yaparak geçiren, siyah insan hakları mücadelesi lideri Francia Márquez’in de merkez ön seçimlerini kazanan Fajardo’dan daha fazla oy alarak soldaki ön seçimlerde Petro’nun ardından ikinci sırada bitirmesiydi.

Senatör Ivan Cepeda, Marquez’in gücünün “Yeni bir politik önderlik kesiminin ortaya çıktığını, ulusal politikada bölgesel toplulukların, kendi vizyon, dil ve dönüştürücü projeleriyle direnişi yönlendiren kadınların varlığını” gösterdiği şeklinde bir twit attı.

Bu arada, Meclis’e daha önce hiç olmadığı kadar kadın seçildi. Kongrenin her iki salonunda kadınların koltuklarının oranı yüzde 19,7’den yüzde 28,8’e artacak.

Petro, şimdi başkanlık seçimlerinin ilk turunu geçmeyi neredeyse garanti altına aldı. Ancak 29 Mayıs’taki başkanlık seçiminin ilk turunda hiçbir aday oyların yüzde 50’sini kazanamazsa 19 Haziran’da gerçekleşecek ikinci turda zaferi daha az garanti olur. Bunun nedeni kısmen, iki popüler başkan adayının ön seçimleri atlaması olur: 2002 ile 2008 yılları arasında FARC tarafından rehin tutulmuş merkezci eski senatör Íngrid Betancourt ve muhafazakâr müesses nizam karşıtı iş insanı Rodolfo Hernández. Petro’nun rakiplerinden biri, şayet Petro merkez seçmenin ilgisini çekemezse ana seçimlerde onun seçmeninden oy alabilir. Mart ayında Cifras Conceptos tarafından gerçekleştirilen bir ankete göre, Kolombiyalıların çoğu (yüzde 60) kendini soldan (yüzde 23) daha merkezde tanımlıyor.

Petro daha önce Kolombiya’nın siyasi merkezindeki seçmenleri kendine çekememişti: Geçen başkanlık seçimlerinde 2018’de ikinci tura ilerledi ancak nihayet muhafazakâr Iván Duque’ya yüzde 41,8’e karşı yüzde 54 kaybetmişti. O seçime yaklaşan aylarda, Petro’nun sayıları yukarı aşağı bocalamıştı. Ancak bu defa, aylardır tutarlı bir şekilde en popüler aday çıkıyor.

Sağdaki ön seçimlerin galibi Gutiérrez ise şimdiye kadar kendini güçlü göstermekle birlikte, Uribe’le yakın ilişkisi nedeniyle devam eden süreçte zayıflayabilir. Kolombiya sağının bir zamanlar en güçlü belirleyeni olan Uribe’nin onay oranı Aralık ayında yüzde 19 civarındaydı ve Pazar günkü seçimlerde partisinin varlığı Senato’da 5 koltuk, Temsilciler Meclisi’nde ise 16 koltuk oranında küçüldü.

Gutiérrez’in bağımsız yarışmasına rağmen, Uribe’nin partisinden adayı ön seçimlerden sonra onu destekledi ve Kolombiya’nın pek çok bölgesinde Gutiérrez’in kampanyasına yardımcı oldu.

Petro, Kolombiya’nın son başkanı olursa, yönetmek adına her iki yasama organında da geniş koalisyonlara ihtiyaç duyacak. Hâlbuki merkez ya da sağ kanat bir adayın çoğunluk oluşturmada daha az zorlanacağı belirtiliyor. Merkez ve sağcı partiler koalisyonu yasama organında Duka’yı destekliyor ve Ulrike’in partisi yeni kongrede zemin kaybetse de hala gücünü koruyor.

PETRO’NUN FARKI VE PLANLARI

Kongrenin ideolojik kompozisyonunun gelecek başkanın yönetme becerisi üzerinde etkisi olması kesin olsa da, kendi bireysel politika öncelikleri Kolombiya’nın geleceğini oluşturmada hala etkili olacak. Tam da burada Petro Mayıs’taki seçimlere doğru kendini diğer dört adaydan ayrıştırıyor.

Petro, enerji politikası, vergiler, sağlık ve emekli aylıkları gibi konularda derin değişiklikler ileri süren bir kampanya yürütürken, diğerleri Kolombiya’nın ekonomik statükosundan çok da uzaklaşmayacaklarını gösterdiler. Örneğin, Petro, yeni petrol arama çalışmalarını durdurup yeşil mesleklere yönelik daha kapsamlı bir geçişi öneren tek aday durumunda; önde giden ihracatı petrole dayalı olan bir ülkede önemli bir değişim olarak değerlendirilebilir.

Diğer adaylar arasında hâlâ önemli farklar var: Betancourt ve Fajardo, 2016 barış anlaşmasının daha iyi ve daha tam bir şekilde hayata geçirilmesinin yanı sıra, marihuananın yasallaştırılmasını desteklemek noktasında Petro’ya katıldılar. Gutiérrez ise anlaşmayı eleştirdi ve suça müsamaha göstermeyen bir yaklaşımla marihuananın yasallaştırılması konusunda eleştirilerini dillendirdi. Hernandez, ülkede kürtajı yasallaştıran son bir mahkeme kararının uygulama güçlükleriyle karşılaşabileceğini göstererek, muhafazakâr aile değerlerini desteklediğini söylüyor.

Adaylar mayıs seçimlerinden önce daha geniş destek almak adına bu pozisyonlarını gözden geçirebilirler. Sonraki işaretler önümüzdeki günlerde başkan yardımcısı adaylarının duyurulmasıyla gelecektir.

***

Sol muhalefetin geniş cephesi: Tarihsel Pakt

Tarihsel Pakt’ta Hümanist Kolombiya, Yurtseverler Birliği-Komünist Parti, Demokratik Alternatif Kutup, Yerli ve Sosyal Alternatif Hareket, Kolombiya İşçi Partisi, Demokratik Birlik, Hepimiz Kolombiya’yız isimli parti ve gruplar yer alıyor. Toplumsal hareketler, yerliler, feministler, LGBTİ+’lar ve ekolojistler de Pakt’ı destekliyor.

13 Mart’taki seçimde "Cumhuriyet tarihinde bir sol partinin aldığı en yüksek oyu elde eden" Tarihsel Pakt, yüzde 14,14’le Senato’da 16 sandalye, yüzde 15,61 oyla Temsilciler Meclisi’nde 25 sandalye kazandı. 4 milyon 307 bin 489 oyla adaylığını garantileyen Petro, diğer iki devlet başkanı adayından da daha fazla oy alma başarısı gösterdi.

Tarihsel Pakt’ın adayı 61 yaşındaki Petro, Hümanist Kolombiya hareketinin lideri ve kamuoyunda "Eski Marksist gerilla" olarak anılıyor. Aynı zamanda başkent Bogota’nın eski Belediye Başkanı olan Petro, 2018 seçimlerinde sağcı Ivan Duque’ye karşı yarışmıştı. Devlet başkanlığı seçiminin ilk turu 29 Mayıs’ta, ikinci turu ise 14 Haziran’da olacak.

Foreign Policy'den çeviren BirGün Çeviri Kolektifi