Korona günlerinde mizah
Pandemi tüm hızıyla sürerken, mizahtan söz etmenin zamanı mı diye düşünenler olabilir. Aksine tam da zamanı. Çünkü, gülümsemeye, direncimizi ayakta tutmaya ihtiyacımız var. Ve mizah, bir yanıyla mutluluk, diğer yanıyla direniş demektir.
İzmir Büyükşehir Belediyesi’nin düzenlediği İzmir Uluslararası Mizah Festivali, 16 Aralık Çarşamba günü başlayıp on gün sürecek. Çevrimiçi ortamda (İzmirTube’da) her akşam saat 19’da başlayacak etkinlikler kapsamında, yerli ve yabancı 40 sanatçı ve eleştirmen ile söyleşiler, film gösterileri ve iki sergi yer alacak. Okurlarımın hoşgörüsüne sığınarak, bu haftaki yazımı, danışmanı ve moderatörü olduğum bu displinlerarası festivale ayıracağım. Pandemi tüm hızıyla sürerken, mizahtan söz etmenin zamanı mı diye düşünenler olabilir. Bana kalırsa, tam da zamanı. Çünkü, gülümsemeye, direncimizi ayakta tutmaya ihtiyacımız var. Ve mizah, bir yanıyla mutluluk, diğer yanıyla direniş demektir.
Gezi mizahı bunun en güzel örneği değil midir? Dilerseniz, festivalin tarihinden bugüne bir çizgi çizelim… İlki 2015 yılında düzenlenen ve “Aziz Nesin 100 Yaşında” teması etrafında şekillenen festivalde, “Marko Paşa”dan “Aydınlar Dilekçesi”ne, ustanın farklı yönleri ele alınmış, “Ömrüne Sığmayan Adam: Aziz Nesin” başlıklı bir sergi, Feyzi Tuna’nın “Çağdaş Nasreddin Hoca Aziz Nesin” belgeseli, Yücel Erten’in yönettiği AST prodüksyonu “Azizname” ve Kemal Kocatürk’ün ‘Tiyatro Kumpanyası’nın “Azizim” adlı oyunu sergilenmişti. Bu yıl da, 20 Aralık’ta, “Aziz Nesin Ustayı 105. Doğum Yıldönümünde Anıyoruz”. Türkiye Yazarlar Sendikası’ndan ve demokratik muhalefet saflarından arkadaşları Ataol Behramoğlu, Müjdat Gezen, “Azizname” ile ustanın yapıtlarını tiyatro sahnesine taşıyan Genco Erkal ve oğlu matematikçi Ali Nesin’in katılımıyla… Festivalin ikinci yılının Onur Konuğu mizah yazınımızın ustalarından Muzaffer İzgü, üçüncü yılında karikatürist Tonguç olmuştu. Bu festivallerde, “Mizah ve Kadın”, “Popüler Kültürde Mizah ve Muhalefet“, “Karanlığa Karşı Mizah” gibi temalar işlenmişti. 2020 İzmir Uluslararası Mizah Festivali’nin teması ise, “Toplumsal Eleştiri ve Mizah”.
Tan Oral’dan “İş-Aş-Eş”
Bu yıl Festivalin bir Onur Ödülü vermesi ve ilk ödülün sahibinin karikatürümüzün büyük ustası Tan Oral olması kararlaştırıldı. Karikatürümüzün ellili yıllarından bu yana üretimini sürdüren usta, DGSA Mimarlık Fakültesi’nden mezun, ama birkaç istisna dışında - ki, bunların en önemlisi Çatalca’daki Nesin Vakfı’dır - mimarlık yapmak yerine, yaşamını dünyayı çizgilerle yorumlamaya adadı. Az konuşur sevgili dostum (belki de bu yüzden karikatürleri YAZISIZ’dır), ama öz konuşur. Festivalin açılış programında onunla söyleşeceğiz ve festival kapsamında Ahmet Adnan Saygun Sanat Merkezi’nde açılan “İş- Aş-Eş” başlığını taşıyan (kendi tabiriyle SEYİRLİK) sergisinde yer alan karikatürleri izlemek şansına kavuşacağız. Tabii ki, sanal ortamda... Programda, Tan Oral’ın ödüllü canlandırma filmi “Sansür” de, yenilenen kopyasıyla gösterilecek. Festivalin ikinci sergisi, Mizah Tarihçisi Turgut Çeviker’in “Karikatürümüzde Toplumsal Eleştiri ve Mizah” başlığı altında, 30 karikatüristin yapıtlarından oluşturduğu bir seçki. Çevrimiçi festivalimizin ilk akşamında, Çeviker de konuğumuz olacak ve, toplumsal - siyasal değişimlerin karikatür sanatımızda yol açtığı değişimden söz edeceğiz. Pandemi hafifleyip, sanat merkezleri açıldığında, sergileri gezme olanağını bulacak İzmirliler. Ülkemizin bu ilk Uluslararası Mizah Festivalinde dünya çapında tanınmış karikatüristler de mizah severlerle buluşacak. 24 Aralık akşamı yayınlanacak olan, Karikatürist İzel Rozental ‘ın moderatörlüğündeki “Dünya Karikatüründe Toplumsal Eleştiri ve Mizah” başlıklı programa, Daryl Cagle (ABD), Nadia Khiari (Tunus), Michel Kichka (İsrail), Norio Yamanoi (Japonya), Tjeerd Royaards (Hollanda), Damien Glez (Burkina Faso), Marilena Nardi (İtalya), PLANTU (Fransa), Thiwawat Pattaragulwanit (Tayland), Yemi Yetneberk (Etiyopya) konuk olacak.
Beyazperdede Mizah
Festivalin uluslararası boyutunu vurgulayan bir diğer bölüm ise, “Hilmi Etikan ile Kısa Filmde Toplumsal Eleştiri ve Mizah”. 23 Aralık akşamı yayınlanacak programda, Almanya’dan Fabian Giessler’in “İki Kişilik Oda”, Basil Khalil’in Almanya- Filistin-Fransa ortak yapımı “Ave Maria”, İspanya’dan Marina Seresesky’nin “Düğün”, İtalya’dan Francesco Zucchi’nin “Yağmur Yağıyor”, Birleşik Krallık’tan (İngiltere) Mark Playne’in yönettiği İspanyol ortak yapımı “İlk Görüşte Aşk”, Fransa’dan Baptiste Berteuil’ün “Greenberry Yöntemi”, Almanya’dan Matthias Kossmehl’in “Çöpçünün Gururu”, Türkiye’den Şenol Çöm’ün “Çaput” ve Onur Sefer’in “Konunun Agambenle İlgisi Yok” filmleri yer alacak.
“Sinemada Mizah”, iki programın daha konusu olacak: 17 Aralık Perşembe saat 17’de “Hacivat Karagöz Neden Öldürüldü” filmi gösterilecek, ardından saat 19’da Prof. Oğuz Makal, Doç. Dr. Ragıp Taranç ve yönetmen Ezel Akay’la söyleşeceğiz. Elbette, yönetmen dostuma dijital platformda gösterilen son filmi “9 Kere Leyla”ya yöneltilen eleştiriler hakkında ne düşündüğünü de soracağım… 19 Aralık Cumartesi ise, “Ölüm Yıldönümünde Zeki Ökten’i Anıyoruz”. Saat 17’de yönetmenin son filmi “Çinliler Geliyor”un gösteriminden sonra, Ökten’in yakın dostu Rutkay Aziz, filmin senaristi Fatih Altınöz ve yönetmen yardımcısı Mehmet Ulukan’la birlikte Ökten’e ilişkin anılar paylaşacağız…
Müzikte ve tiyatroda mizah
18 Aralık akşamı, “Medyada Politik Mizah” konusunu, bu alanın önde gelen yazarlarından Kandemir Konduk ve yazar-çizer Cihan Demirci ile konuşacağız. Medyada politik mizah denince ilk akla gelen isim, usta komedyen Levent Kırca’yı yol arkadaşı Oya Başar ve “Olacak O Kadar” müziklerini yapan Grup Gündoğarken üyesi Burhan Şeşen’le anacağız. “Müzik ve Mizah” konusunu, 21 Aralık’taki programda, müzik eleştirmeni Serhan Bali, akademisyen, besteci, piyanist Cumhur Bakışkan ve Borusan Quartet’in viyola sanatçısı Efdal Altun ile konuşacağız; Altun “KomiKlasik” adlı bir gösteri sunacak. Bu gösteriyi, Adnan Saygun’da canlı olarak izleyecektik. Ne var ki, pandemi buna izin vermedi.
Ressam Murat Palta, sanat eleştirmeni Ali Şimşek, karikatürist Erdil Yaşaroğlu, Mustafa Yıldız, fotoğraf sanatçısı Özcan Yurdalan’ın katılacağı “Görsel Sanatlar ve Mizah” söyleşisi 22 Aralık; yazar-yönetmen-oyuncu Orhan Alkaya, Devlet Tiyatrosu dramaturgu Eren Aysan, akademisyen ve yönetmen Prof. Dr. Semih Çelenk ve tiyatro eleştirmeni Seçkin Selvi’nin katılacağı “Edebiyattan Tiyatroya Mizah” söyleşisi ise 25 Aralık’ta. Etkinliklere, İzmir Büyükşehir Belediyesi’nin YouTube kanalı üzerinden (İzmirTube) ulaşabileceksiniz. Dilerim, gelecek yıla pandemi hafifler de, İzmirlilerin etkinliklere canlı katılımı mümkün olur. Belki de, bu yılın deneyiminden yola çıkarak, ‘hibrit’ bir uygulamaya geçilir; İzmir dışında yaşayan sanatseverlere ulaşma olanağını terk etmeyiz.
