Küresel krizin nedeni, etkileri, faturası

HAZIRLAYAN: OĞUZ TÜRKYILMAZ

Kış gelmeden küresel enerji krizi patlak verdi. Avrupa’daki enerji krizi dalga dalga yayılmaya başladı. Avrupa’nın yanı sıra Uzakdoğu, Çin, Hindistan, Brezilya ve ABD, enerji krizinin sarmalında. Doğalgaz fiyatları olağanüstü yükselmeye başladı, rekor üstüne rekor kırıyor. Kömür fiyatlarındaki artış adeta doğalgazla yarışıyor. Çin’de ülkenin yüzde 50’sinin elektrik üretimini karşılayan termik santrallarda kömür tedarikinde yaşanan sıkıntı yüzünden eyaletlerin yarısında günler süren elektrik kesintileri meydana geldi. Bazı bölgelerde fabrikalar kriz nedeniyle üretime kısa aralar vermeye başladı. Hindistan’da da elektriğin başlıca kaynağı olan kömürde sıkıntı var. ABD’de gaz fiyatları yükselirken arz zincirinde aksamalar yaşanıyor.

Avrupa ülkelerinde hızla artan gaz fiyatları nedeniyle konut, sanayi ve santrallarda yüksek oranlı zamlar gelirken, elektrik fiyatlarında da dolaylı artışlar görülüyor. Artışın, üretimde sorunlara ve enflasyonda artışa neden olması bekleniyor. Fransa, İspanya, Yunanistan, Çekya ve Romanya, üye oldukları AB’ye hızla artan gaz fiyatlarının darbesini hafifletmek ve nedenlerini araştırmak için acil eylemde bulunma çağrısında bulundu.

Türkiye’de ise elektrik ve doğalgaz zamları birbirini izliyor. Bu zamları gerekçe göstererek her türlü ürün ve hizmet fiyatlarında yapılan artışlar zaten ağır işsizlik ve pahalılık girdabında yaşayan halk için yaşamı daha çekilmez kılıyor. Faturalarını ödeyemedikleri için elektriği ve doğalgazı kesilenlerin sayısı milyonları buldu. Benzer şekilde faturaları ödeyemeyen iş yeri, sanayi ve tarım işletmesi sayısı da on binlerle ölçülüyor.

Enerji emtialarındaki fiyatların artmaya devam etmesine bağlı olarak tüketicilerin enerji maliyetlerinin artması ve önümüzdeki kış aylarında birçok ülkede doğalgaz ve elektrik kesintilerinin yaşanması bekleniyor.

Küresel iklim krizi, petrol, kömür ve doğalgaza tüm dünyada talebin artışı, yaşanan enerji krizinin bir boyutu. Kimilerine göre fiyatlardaki hızlı tırmanışın asıl nedeni spekülasyon.

Enerji krizi küreselleşirken bütün bu yaşanan gelişmelerin, büyük resmin, arka planında ne var? Piyasanın sihirli eli, iddia edilenin aksine sorunları çözmek bir yana, daha da yoğunlaştırırken spekülatörlerin ve fosil yakıt tekellerinin güdümündeki enerji sektörü, başka ne tür sorunlara gebe?

Bu yazı dizisinde bu sorulara yanıt vermeye çalışacağız.