Kürtler Suriye’yi nasıl kurtaracak
> Vijay Prashad @vijayprashad
Rus uçakları Suriye’den çekilmeye başlarken, Suriyeli Kürtler Rojava için neyi amaçladıklarını açıkladılar. Bu beş yıl içinde derinden parçalanmış bir yapı edindiği bilinen Suriye’nin, örgütlenme prensibi olarak federalizmi benimsemesini önerdiler. Güçlü merkezi hükümetin yeniden yaratımı konuşulurken, Suriye’nin parçaları masada değildi. Suriyeli Kürtler ise ülke içindeki otonom devletlerin, model olabileceğini ifade etti.
Denildi ki, Kürtler, çatışma sonrası anlaşmanın parçası olabileceklerini pratikte gösterdiler. Rojava kantonu Kobane’de dışişleri bakanlığında çalışan İdris Nassan, federasyon fikrinin sadece Kürtler için olmadığını söyledi. Rojava, doğu kısımları Irak ve İran’da olan Batı Kürdistan’ı ima ediyor.
Bazı kasabalarında Kürt nüfus çoğunlukta olsa da Rojava’da farklı etnisitelerden insanlar yaşıyor. Federalizmin tartışıldığı toplantıdaki delegeler de buna uygun olarak, farklı topluluklardan geliyordu. Geçen hafta yapılan açıklama beş yıllık projenin sonucuydu. Suriye’de savaş başladığında, yoğunluğu önce ülkenin batı yanında Dara’dan Halep’e kadar toplanmıştı. Suriye Devlet Başkanı Beşar Esad, askeri gücünün büyük bölümünü geri çağırarak Şam’ı güçlendirmelerini ve bu koridor boyunca savaşmalarını istedi. Askerlerini ülkenin batısına çekerken, Esad esas olarak Suriyeli Kürtlere kuzey bölgelerinde tam yetki vermekteydi.
Son dönemde YPG’nin ana düşmanı fiili sınırlarında canhıraş savaştıkları IŞİD haline geldi.
IŞİD Kobane’nin bir kentini aldığında, bu Suriyeli Kürtler için oldukça yıkıcıydı. Bu, IŞİD’in Suriyeli Kürtlerin Rojava hayallerini süpürmeye hazır olduğu anlamına geliyordu. ABD’den gelen bombardıman ve ABD’nin Türkiye hükümetine, Irak Kürtlerinin takviye edilmesine izin vermesi konusunda yaptığı baskı, YPG’nin IŞİD’i Rojava’dan atmasını sağladı. Cephe hattı hâlâ güvenli: Fırat’ın doğusu ile Suriye ve Irak’ı bağlayan ana yolun kuzeyi Suriye Kürtlerinin amaçlarını belirliyor. Ne güneye yürüyebiliyorlar be de Suriye Kürt kasabası Afrin’le bağlanabiliyorlar. Bu ihtimaller, Halep’in kuzeyinde IŞİD ve diğer radikallerin ortaya çıkmasıyla kesildi.
Rus müdahalesi
Geçen yıl Ruslar müdahale edince, oyun değişti. Rus uçakları Kürt savaşçılara ve Suriye Ordusuna yakın hava desteği vererek, Halep’in kuzeyindeki kırsal alanın yeniden ele geçirilmesini sağladı. Cizire, Kobane ve Afrin’i -Suriyeli Kürtlerin üç incisini- yeniden bağlayacak yol burada. Suriyeli Kürtler, durumdan faydalanmak için, Suriye Demokratik Güçleri’ni oluşturdu. Bu askeri cephe, sadece YPG’den değil Özgür Suriye Ordusu’nun bölümlerinden, Live Tuvar el-Rakka ve El-Sanadid Güçleri’nden oluşuyor. Pek çok farklı etnik grup bir şemsiye altında. Amblemleri, içinde Fırat’ın aktığı bir Suriye haritasından oluşuyor, üzerinde,YPG’nin renkleri olan, sarı, yeşil ve beyaz var. Suriye Demokratik Güçleri, YPG’ye ek savaş gücünün yanı sıra içlerinde Kürtlükten daha fazlasını barındırdıklarına dair bir meşruiyet sağladı. Otonomi ve federalizm iddiaları, Kürt milliyetçiliği değil, Suriye vatanseverliği üzerine kurulu.
PYD ilk uluslararası ofisini Moskova’da açtı. Savaşçılarının kazanımları uzun zamandır kendi sınırları içinde bir Kürt otonomisini önlemeye çalışan Türk hükümetini rahatsız etti. Irak Kürtleri, Batı koruması ve Türkler’in izniyle, 1991’de böyle bir alan oluşturdu. Şimdi Suriyeli Kürtler, Rus koruması altında, aynısını yapabilecek durumda. Kürt projesinin dışında, Suriye milliyetçiliğiyle gizlenmiş olsa da, Türkiye’deki hükümet PYD ya da YPG’nin Cenevre’deki barış görüşmelerine katılmasını istemedi. Rusya PYD adına müdahalede bulunmayı denedi ama bunun bir yararı olmadı. Savaş alanındaki kazanımlarına rağmen masada yer verilmeyen PYD’nin bu durumda yapacağı şey neydi? Kendi niyetini kendisi açıkladı, niyeti de gelecekteki Suriye federasyonu içinde bir devlet oluşturmaktı.
Ne Şam’daki Esad hükümeti ne de İstanbul’daki muhalefet, federal Suriye fikrini beğendi. Her ikisi de güçlü merkezi yönetime alışık. Fakat Şam’daki Suriye Politikaları Araştırma Merkezi’nin de dediği gibi ülke geri dönüşü olmayan şekilde parçalara ayrılmış durumda. Bölünmüş bir Suriye, oradaki yeni gerçeklik. Bu parçalılık iki yöne doğru evrilebilir. Ülkenin bölünmesine bir mazeret olarak kullanılabilir. Ya da Suriye federal bir cumhuriyet olarak korunur. Irak’ta ABD işgali Kürt Bölgesinin etnik şekilde, ülkenin geri kalanının ise fiili olarak mezhep bağlamında (Şii ve Sünni) tanımlanmasına yol açtı.
Suriyeli Kürtler bunu, bölgelerinin etnik bir bölge olmadığını, federasyon içinde eşitlik ve demokrasiye bağlı bir devlet olduklarını söyleyerek önledi. Onlar buna Demokratik Suriye Projesi diyorlar. O konferansta da görüldüğü üzere, vizyonlarını ortaya koyanlar sadece Kürtler değil. Salih Müslim’in de ortaya koyduğu gibi, bu bir ayrılıkçılık iddiası değil. Bu Suriye’yi dağılmadan kurtarmanın yolu.
Çeviri: Ömür Şahin Keyif