Liderlik koltuğundan sanık sandalyesine: Şimdi hesap vakti

Çevrim ÇEVİREN

Dünya kamuoyu bugünlerde yönetimleri döneminde ellerindeki gücü çıkarları için kullandıkları gerekçesiyle ifade veren, sorgulanan, hesap verena liderlerle çalkalanıyor. Küresel siyaset arenası, güçteyken ya da güçten düştükten sonra yargıya verilen lideri ilk kez görmüyor. Ancak son dönemlerde özellikle sağ-muhafazakâr popülist liderlere yönelik soruşturmaların aynı zamana denk gelmesi dikkat çekici.

JOHNSON SAVUNMA YAPTI

İngiltere’de Muhafazakâr Parti’den seçilerek Başbakanlık koltuğuna oturan Boris Johnson, görevi sırasında Downing 10 denilen Başbakanlık konutunda Covid kısıtlamalarına rağmen parti verdiği iddiaları nedeniyle, önceki gün yazılı savunma yaptı. Eski İngiliz Başbakan, 52 sayfalık yazılı savunmasında, "Meclis’i kasıtlı olarak yanlış yönlendirmediğini, böyle bir şeyi yapmayı asla hayal bile etmeyeceğini" ifade etti. Johnson dün de, iddiaları araştıran, bağımsız Ayrıcalıklar Komitesi önünde 3 saatlik savunma yaptı. İngiltere'de polis, 2020 ve 2021'de Covid-19 kısıtlamalarının ihlal edildiği öne sürülen 12 olayla ilgili haberlerin ve fotoğrafların ortaya çıkmasının ardından sene başında soruşturma başlatmıştı. Soruşturma kapsamında Johnson'a para cezası verildi. Johnson, aldığı cezanın ardından özür diledi. Johnson’ın savunmasına ilişkin Komisyon’un yayınlayacağı rapor, siyasi geleceğini belirleyecek. Ayrıcalıklar Komitesi Johnson'ın kuralları ihlal ettiğine karar verirse, milletvekilleri "görevden uzaklaştırma" da dahil yaptırımlar konusunda oylama yapacak. Olay, İngiltere siyasi tarihine “Party Gate – Parti Skandalı” olarak geçti. Johnson, ülke tarihinde yasaları çiğneyen ilk başbakan olarak kayıtlara geçti. Johnson gelen baskılar üzerine bir süre sonra görevinden istifa etmek zorunda kalmıştı. Yerine gelen Rishi Sunak da aynı olay nedeniyle ceza aldı.

TRUMP’I KORKU SARDI

Bir diğer isim ise Donald Trump… Sadece ABD tarihinin değil, tüm dünya siyaset tarihinin gördüğü en ilginç figürlerinden biri olan Trump aleyhinde 2016’da eski porno yıldızı Stormy Daniles’la ilişkiye girdiği ve 130 bin dolarlık ödeme yaptığı gerekçesiyle soruşturma başlatıldı. Mart 2018'de bir televizyon kanalına verdiği röportajda ilişki hakkında sessiz kalmak için tehdit edildiğini aktardı. Daniels, röportajı kabul ettikten kısa bir süre sonra, Las Vegas'taki bir otoparkta bir adamın kendisine yaklaşıp, "Trump'ı rahat bırakmasını" söylediğini iddia etti. Bu hafta soruşturmaya çağırılan Trump, tutuklanabileceğini öne sürerek, destekçilerini sokaklarda protesto gösterileri düzenlemeye çağırdı. Trump, kendisine yönelik suçlamaları reddediyor. Eğer gözaltına alınırsa Trump, bir suçla itham edilen ilk eski ABD başkanı olacak. Soruşturma süreci devam ederken Trump, kolay kolay yılmayacağını da gösterdi ve 2024 yılı Başkanlık yarışında aday olduğunu açıkladı.

BOLSONARO DA SIRADA

Tropik Trump lakaplı eski Brezilya Devlet Başkanı Jair Bolsonaro hakkında da çeşitli soruşturmalar var. Yüksek Mahkeme aşırı sağcı lider hakkında Ocak ayındaki Kongre baskınını "kışkırttığı" suçlamasıyla soruşturma başlatılmasına karar verdi. Ayrıca Bolso-naro'nun Suudi Arabistan ziyareti dönüşünde ortaya çıkan beyan edilmemiş 3,2 milyon dolarlık mücevherlerle ilgili ifadeye çağırılacağı belirtildi. Adalet Bakanı Flavio Dino, "Eski Devlet Başkanı ifadeye çağırılacak. Gelmezse uluslararası işbirliği mekanizmalarının devreye girebileceği yeni bir durum gelişebilir" dedi. Aşırı sağcı lider soruşturma kararı çıkmadan önce ABD’ye kaçmıştı.

BİBİ’NİN DOSYASI KABARIK

Soruşturma koltuğuna oturan bir diğer sağcı lider de İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu oldu. 2018’de Başbakanlık konutuna gelen polisler 4000 numaralı telekomünikasyon yolsuzluğu soruşturmasıyla ilgili Netanyahu'nun ifadesine başvurdu. Aynı soruşturma kapsamında daha önce 3 kez ifadesine başvurulan Netanyahu'nun, "Bezeq" medya şirketine kendisi lehinde yayın yapması karşılığında, şirkete mali imtiyaz sağladığı iddia edilmişti. Ülke tarihinin gördüğü en sağcı kabinenin başında bulunan Netanyahu’nun çalkantılı yönetimi bugün de tartışmalarla devam ediyor. Ülkede hükümetin, yargının yetkilerini kısıtlayan yasal düzen-lemelerine karşı "sivil itaatsizlik günü" kapsamında kitlesel protestolar gerçekleştiriliyor.

ZUMA CEZAEVİNDE

Güney Afrika'nın eski Cumhurbaşkanı 79 yaşındaki Jacob Zuma ise "ülkenin en yüksek mahkemesine saygısızlık" suçundan aldığı 15 aylık hapis cezası sonrası Temmuz 2021’de cezaevine konulmuştu. Böylece Apartheid sonrası Güney Afrika'da ilk kez eski bir cumhurbaşkanı hapse atılmış oldu. Hakkında yolsuzluk, haraç, dolandırıcılık, vergi kaçakçılığı ve kara para aklama dahil 16 suçlamadan davaları devam eden Zuma, iddiaları soruşturan Eyalet Soruşturma Komisyonunun çağrısına rağmen defalarca mahkeme karşısına çıkmayı reddetti. Ancak mahkeme, kendisine saygısızlıktan mahkumiyet kararı verdi. Mevcut Devlet Başkanı Cyril Ramaphosa da ‘Farmgate’ skandalıyla sarsılıyor. Eski bir baş yargıç başkanlığındaki hukuk komitesi, Ramaphosa’yı 2020’de çiftliğinde saklanan 4 milyon dolarlık nakit para hırsızlığını örtbas etmekle suçlamaktan soruşturuyor.

DÜNYA YARGILIYOR

Skandallar nedeniyle yargılanan, haklarında işlem yapılan liderler bu isimlerle sınırlı değil. İrili ufaklı pek çok ülkede eski ve mevcut başkan veya başbakan çeşitli nedenlerle benzer şekilde yargılandı, yargılanmaya devam ediyor.