IŞİD tehdidi altındaki Irak’ta beklenen oldu. Irak’ı işgal ederek bu ülkenin kırılgan fay hatlarını harekete geçiren, etnik ve mezhep çatışmalarını körükleyen ABD, Maliki’ye hükümeti kurdurtmadı.

IŞİD tehdidi altındaki Irak’ta beklenen oldu. Irak’ı işgal ederek bu ülkenin kırılgan fay hatlarını harekete geçiren, etnik ve mezhep çatışmalarını körükleyen ABD, Maliki’ye hükümeti kurdurtmadı. Seçimi büyük bir farkla kazanmasına rağmen Şii Başbakan iktidar oyununda devre dışı kaldı. Kürt cumhurbaşkanı Fuad Masum kabineyi kurma görevini Meclis Başkan yardımcısı Haydar El İbadi’ye verdi. ABD ve müttefiklerinin Maliki karşıtı pozisyonunun görünür nedeni Maliki’nin kapsayıcılıktan uzak olmasıydı. Maliki görevi bırakmamak için bir süre direndi. Sandıktan çıkan zaferin getirdiği özgüvenle Masum’un İbadi’yi atamasını ilk başta protesto etti ve bunun bir darbe olduğunu söyledi. Ancak gönülsüz de olsa bıraktı.

Maliki’nin görevini bırakma süreci, tıpkı başbakanlığı gibi son derece çatışmalı ve tartışmalı geçti. Evet, Maliki kapsayıcı değildi, Kürtleri, Sünnileri dışlayan gücü ve yetkiyi kendisinde toplayan bir liderdi. Bunda kuşku yok. Ne var ki ABD’nin Maliki’yi istemesinin arka planında başka hesaplar vardı. İran’a yakınlığıyla bilinen Maliki, uzun bir süreden bu yana ABD’nin hedefindeydi. İran’dan gelen Maliki’yi gözden çıkarabiliriz mesajının ardından IŞİD saldırılarının getirdiği kaos ortamını fırsat bilen ABD kendi adına hesabı kapatmış oldu. Şimdilik.
•  •  •
Irak’ta hükümeti kurma görevinin seçimleri kazanan Maliki’ye değil de İbadi’ye verilmesinin arkasındaki güç ABD. Peki ABD neden Maliki’yi istemedi? Buna çeşitli yanıtlar verilebilir. Her şeyden önce işgalci ABD’nin, “Irak’ın bütünlüğü” ve “ulusal uzlaşma” gerekçesi inandırıcılıktan uzak. Irak’ın bugünkü kriz ortamının baş sorumlusu ABD’nin bütünlük ve birlik derdinin olmadığı açık. Maliki’nin istenmemesinin temel nedeni ABD askerlerinin Irak’ta kalmasını sağlayan Güvenlik Anlaşması’na uzun bir süre ayak diremesiydi. Bunun yanında ABD’nin SWAT güçlerine kontrol vermedi.
Maliki’nin Rusya ve İran’a yakınlaşması da bir başka etkendi. Moskova’dan uçak alan, Rus askeri uzmanları ülkesine çağıran Maliki, ABD’nin son krizdeki ‘yardım’ çağrısına da onay vermemişti. Maliki’nin İran Kudüs Güçleri’nin komutanının Bağdat’ta karargâh kurması vb gibi etkenler de siyasi ömrünü kısaltan unsurlardı. Irak için yılda 1 trilyon harcayan ABD için Maliki artık üstü çizilmesi gereken bir siyasi figürdü. Öyle de oldu. Maliki’nin bir önceki hükümet kurma süreci de ABD’nin itirazları nedeniyle bir yıl sürmüş, Irak bu süre zarfında yönetimsiz kalmıştı.
•  •  •
Irak’ta hükümeti kurma görevinin seçimleri kazanan Maliki’ye değil de İbadi’ye verilmesinin arkasındaki güç ABD. Ancak yeni hükümetin nasıl olacağı belirsizliğini koruyor. Şii lider Ali Sistani’nin yanı sıra Irak’lı Şii siyasetçilerin büyük bölümünün de desteğini alan Ulusal Şii İttifakı üyesi İbadi’nin hükümeti hangi temeller üzerine inşa edeceği muamma. Son seçimlerde Maliki’nin lideri olduğu Kanun Devleti Koalisyonu 93, İbadi’yi aday gösteren Mukteda Sadr liderliğindeki Ahrar Hareketi, Ammar Hekim başkanlığındaki Irak Yüksek İslam Konseyi, Fazilet Partisi ve Reform Akımı’nın da bünyesinde bulunduğu Şii Ulusal İttifakı 75, Kürt İttifakı 62, Usame Nuceyfi’nin Sünni Muttehidun Bloku 23 milletvekili çıkarmıştı. 30’u aşkın partinin temsil edildiği Irak Parlamentosu’nda diğer küçük partiler de vilayete göre üçer beşer sandalye elde etmişti. Hükümet kurmak için parlamentodaki 328 sandalyenin 165’ini aynı çatı altında birleştirmek gerekiyor. Kürtler Şii İttifak’a destek veriyor. Bu İttifak’a 72 milletvekili bulunan Sünni, Türkmen ve seküler koalisyonların da destek vermesi bekleniyor.

Irak’ta 2003’te gruplar arasında varılan gayri resmi anlaşmaya göre cumhurbaşkanı Kürtlerden, başbakan Şiilerden, meclis başkanı ise Sünnilerden seçiliyor. 30 Nisan’daki seçimlerin üzerinden yaklaşık dört ay geçmesinin ardından hükümet bir türlü kurulabilmiş değil. Talabani’nin yerine 24 Temmuz’da Irak meclisi tarafından seçilen yeni Cumhurbaşkanı Masum’dan görevi devralan İbadi’nin çok parçalı Meclis’te nasıl bir yol alacağı merak konusu. Maliki’yi göndermekle ilk raundu kazanan ABD’nin müdahalelerinin yeni hükümetin kurulması ve şekillenmesinde belirleyici olması bekleniyor. Irak’ta şimdilik seçimin ve kaosun asıl kazananı ABD.