MMO’nun sanayi bülteninde maliyetlerdeki artışa ve ekonomideki belirsizliğe dikkat çekildi. Bültende enflasyonun, yıllık artışı yüzde 43’e yaklaşan sanayi fiyatlarının basıncı altında olduğu vurgulandı.

Maliyetler uçtu

EKONOMİ SERVİSİ

TMMOB Makina Mühendisleri Odası (MMO), Sanayinin Sorunları Bülteni’nin 71’inci sayısını yayımladı. Bültenin bu ayki sayısında sanayi, inşaat, hizmetler ve tarım kesiminde hızla tırmanan maliyet ve genelde enflasyon sorununa dikkat çekildi.

TÜİK, Merkez Bankası, Hazine ve Maliye Bakanlığı verileri kullanılarak yapılan analizde, döviz fiyatlarındaki hızlı tırmanın önemli etkisi ile tüm sektörlerde üretici fiyatlarının hızla tırmandığı ve bunun kısmen tüketici fiyatlarına yansıdığı ama ileride bu artışın süreceğine ve enflasyonun kontrolden çıktığına dikkat çekildi.

Bültende üretilen her tür imalat sanayi ürününden madencilik ve enerji ürünlerine hizmetlere, inşaatlara, konutlara, tarımsal ürünlere kadar tüm mal ve hizmetlerde ürpertici bir maliyet artışı yaşandığı vurgulandı. Ürün ve hizmetlerdeki maliyet artışları, haliyle fiyatlara yansıdı ve şimdiden mal ve hizmet üreticilerinin fiyatları yüksek boyutlarda.


Hem mal hem hizmet üretiminde girdi, ara malı, makina-ekipman, teknoloji bağımlılığı olan ülke ekonomisi, özellikle son 3 yılda hızla tırmanan ve yüzde 90’ı bulan döviz kuru artışları karşısında, katlanmak durumunda bırakıldığı maliyet artışlarını fiyatlarına yansıtmak durumunda kaldı. TL’nin ağır değer kaybı karşısında yaşanan bu duruma, pandemi şartları ve pandemi sonrası artan dünya emtia fiyat artışı ve arz yetersizliğinin doğurduğu fiyat artışları da etki etti.

SANAYİ FİYATLARINDA REKOR ARTIŞ

Öte yandan sanayicilerin, özellikle dövizdeki yükseliş ile birlikte maliyetlerinin tırmanması nedeniyle, fiyatlarını hızla artırmak zorunda kaldıkları belirtildi. Bu nedenle sadece haziran ayında 4 puanlık bir fiyat tırmanışı yaşandı. Yıllık artış ise yüzde 43’e yaklaştı. 2006 yılından bu yana hiçbir haziran ayında yıllık olarak sanayi fiyatları bu kadar artmamıştı. Buna karşılık son 3 yılın kriz dönemine giriş yılı olan 2018’de eylül ve ekim aylarında yıllığı yüzde 45- 46’yı bulan sanayici fiyatları artışları gözlenmişti.

DÖVİZ KURU 2018’DEN BU YANA YÜZDE 87 ARTTI

Sanayi ürün maliyetlerinin artışında en önemli etkenlerden biri döviz fiyatlarındaki sert artışlar. Özellikle 2018’de boy gösteren iç ve dış güven sarsıntıları dolarizasyon hızlandırdı, hızlanan sermaye çıkışı ve geri dönmede isteksizlikler, döviz arzını daralttı. 2018 Haziran ayında 4,6 TL dolar fiyatı, 2019 Haziran’ında 5,8 olarak gerçekleşti ve yıllık artışı yüzde 26’yı buldu. Dolar/TL’deki artış, 2019 Haziran-2020 Haziran arasında ise 5,8 TL’den 6,8 TL’ye çıkışla yüzde 17 olarak gerçekleşti ama esas artış takip eden yıl yaşandı ve 2021 Haziran’ında 8,6 TL aylık ortalama fiyatıyla dolardaki yıllık artış yüzde 26,5’u buldu. 2018-2021 Haziran ayları 36 aydaki artış ise yüzde 87’yi buldu.

Tüketici enflasyonu, yıllığı yüzde 43’e yaklaşan sanayici fiyatlarının ağır basıncı altında. İktidarın yüzde 5 resmi hedefine karşılık, tüketici enflasyonu sürekli tırmanışta ve haziran’da yıllığı yüzde 17,5’u aştı. Faiz indirmek için fırsat kollayan iktidar, bu enflasyon karşısında adım atamıyor. Tersine, enflasyonu kontrol etmek için faiz artırımına gitmek zorunluluğu artıyor. Ama onu da yapamıyor ve etkisiz iktidar olarak bocalıyor.

Öte yandan döviz fiyatlarının yüksek seyri, üretim maliyetlerini yukarı çekerken dövizi yatıştıracak bir iklim oluşturulamıyor. TCMB verilerine göre, Nisan itibariyle, önümüzdeki 12 ayda çevrilmesi gereken dış borç stoku 190 milyar dolar. Bunun yüzde 67’si ya da üçte ikisi özel kesimin, Merkez Bankası’nın swaplarla borcu toplamda yüzde 13’e çıkmış durumda.

12 ayda çevrilmesi gereken ya da bulunması gereken dış kaynak 190 milyar doları bulurken bu yıl cari açığın yıllık 25-30 milyar dolar arasında seyretmesi bekleniyor. Bu da nereden bakılsa 215-220 milyar dolarlık bir yükümlülük demek ve dövizi yukarıda tutacak önemli bir yükümlülük. Raporun özet bölümünde ise “Ekonomik sorunların çözümü daha çok politik dönüşümü zorunlu kılıyor” ifadelerine yer verildi.

maliyetler-uctu-899285-1.