Fas’ın Marakeş şehrinde bugün başlayacak 22. Taraflar Toplantısı (COP22) oldukça kritik. Ülke temsilcileri Paris Anlaşması’nı kutlama faslını geçip asıl işin şimdi başladığını fark etmeli

Marakeş’teki iklim zirvesi neden önemli?

ARİF CEM GÜNDOĞAN*
ETHEMCAN TURHAN**

Fransa Paris’te Aralık 2015’te düzenlenen zirvede iklim krizine çare olması için üzerinde uzlaşılan ve Nisan 2016’da imzaya açılan Paris Anlaşması 4 Kasım 2016’da resmen yürürlüğe girdi. Bilim insanları anlaşma kapsamında masadaki vaatlerin yeterli olmadığına işaret ederken taraf ülke temsilcileri anlaşma hükümlerinin nasıl uygulanacağı konusunu müzakere etmek Fas’ın Marakeş şehrinde bugün buluşuyor. 18 Kasım’a kadar sürecek olan iklim zirvesinde çok sayıda konunun masaya yatırılması bekleniyor.

Ülkenin boğucu gündeminde anlamsız gelebilir ancak tüm sorunlara rağmen dünya dönüyor. Var olan adaletsizlikleri, krizleri, sorunları körükleyen problemlerin problemi sayılabilecek küresel iklim krizi bertaraf edilebilmiş değil. Bugün Marakeş’te 197 ülkenin katılımıyla başlayacak iklim zirvesi vesilesi ile son bir yılda neler olmuştu? Bu zirveden neler beklenebilir?

Paris’te ilk adım atıldı
Hatırlayacağınız üzere uluslararası kamuoyu iklim değişikliği ile etkin bir şekilde mücadele edebilmek için 12 Aralık 2015 günü Paris’teki iklim zirvesinde yeni bir anlaşma metni üzerinde uzlaşmıştı. Alkışlar eşliğinde kutlanan ve kamuoyuna bir zafer olarak sunulan anlaşma metni hem sivil toplum, hem de bilim insanları tarafından yetersiz olmakla eleştirilmişti.

Hedefler koyuldu
Anlaşma özetle küresel seragazı salımlarının içinde bulunduğumuz yüzyılın ikinci yarısında olabildiğince çabuk şekilde azaltılarak küresel sıcaklık ortalamasındaki bu yüzyıl sonuna doğru yaşanacak artışın 2 derecenin olabildiğince altında dizginlenebilmesini hedefliyor.

Yürürlüğe giren en hızlı anlaşma oldu
Paris Anlaşması’nın Birleşmiş Milletler tarihinde (bu öneme sahip anlaşmalar arasında) en hızlı yürürlüğe giren anlaşma olduğunun altını çizmekte yarar var. Ancak bunun hemen ardından geçen bir yılda üzerinde defalarca yazılıp çizilen bir konuyu dile getirmek mühim: Katkılar oldukça yetersiz. Geçen günlerde BM Çevre Programı (UNEP) tarafından yayımlanan ‘Seragazı salımlarında azaltım açığı’ raporunda Paris Anlaşması kapsamındaki ulusal katkıların tamamı hayata geçirilse bile küresel sıcaklık ortalamasındaki artış bu yüzyılın sonunda 2.9 ila 3.4 dereceyi bulabilir. Yani Bülent Ortaçgil’in dediği gibi “sıcak, çok sıcak, daha da sıcak” olması işten değil.
Toplumsal hareketler İyimser olmak ve sanki planların tümü hayata geçirilmişçesine kutlama yapmanın vakti değil. Bu bağlamda Fas’ın Marakeş şehrinde düzenlenecek 22. Taraflar Toplantısı (COP22) oldukça kritik. Ülke temsilcileri Paris Anlaşması’nı kutlama faslını geçip asıl işin şimdi başladığını fark etmeli. Marakeş’te ülke temsilcilerinin yüzüne su çalacak ve kendilerine getirecek bazı gündem maddeleri mevcut. İşte bu yüzden iklim adaletini tesis etmeye çalışan toplumsal hareketler de en rahatsız gerçekleri gezegenin elitlerinin yüzlerine söylemek için orada olacak.

----

Yeni bir toplumsal dönüşüme ihtiyacımız var

Etkili veya etkisiz tartışması yanında Paris Anlaşması’nın dünya geneline verdiği açık mesajlardan da bahsetmek elzem. Yenilenebilir enerjiye yatırımların dünya genelinde tahminlerin çok ötesinde hızla arttığını gözlemliyoruz. Başta kömür olmak üzere fosil yakıt endüstrisinin anlaşmanın imzalanmasından bu yana bir yıl içinde bile hatırı sayılır mali kayıplar yaşadığını; sıkılaşan çevresel mevzuatlardan ve finansman sıkıntılarından dolayı pek çok santralın kapatıldığını veya haklarında kapatılma kararı alındığını biliyoruz. Bazı dev yatırım fonlarının ve finansör kuruluşların fosil yakıtlara dayalı projelere kaynak ayırmaktan vazgeçtiğini görüyoruz. Bunun yanında fosil yakıt sübvansiyonlarına dair artan bir karşı duruş söz konusu. Yerel yönetimlerden özel sektöre, iklim riskleri daha iyi algılanmaya ve buna karşı mücadele planları oluşturulmaya başlandı. Şimdilik krize çare olarak iklim biliminin önerdiği yola uzak olsa da bunlar üst üste eklenince anlam ifade etmeye başlıyor denebilir. Öte yandan enerji talebinin büyüdüğü bir dünyada yenilenebilir enerji de başlı başına bir çözüm sunmuyor. Yeni bir toplumsal dönüşüme ihtiyacımız var ve bu dönüşümün temelleri çevresel karar alma mekanizmalarını yerelleştiren, kamu faydasını kârın üstünde tutan politikalarda yatıyor. Kuşaklar arası ve sınıflar arası iklim adaleti için bundan daha azıyla yetinemeyiz.

* Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Yer Sistem Bilimi doktora öğrencisi

** İstanbul Politikalar Merkezi, Dr.