Marksist başkanın zorlu sınavı IMF

Umut Can FIRTINA

Ekonomik krizin gölgesinde sandığa giden Sri Lanka’da Marksist lider Anura Kumara Dissanayake, ülkenin yeni devlet başkanı oldu. 21 Eylül’de yapılan seçimlerde hiçbir adayın oyların mutlak çoğunluğunu yani yüzde 50’den fazlasını alamaması üzerine devlet başkanı, ikinci tercihlerin sayımıyla belirlendi.

YEMİN EDEREK BAŞLADI

Milletvekilleri, din görevlileri ve ordunun katıldığı törenle yemin ederek görevine başlayan Dissanayake, Sri Lanka halkının siyasete inancını yeniden tesis etme sözü verdi.

“Yeni ve temiz bir siyasi kültür oluşturmamız gerekiyor” ifadelerini kullanan Dissanayake, "Elimden gelenin en iyisini yapacağım. Bunun için herkesin desteğine ihtiyacım var" dedi.

PARLAMENTO FESHEDİLDİ

Sri Lanka Başbakanı Dinesh Gunawardena da Dissanayake’nin yemin töreninden önce istifa ederek parlamentoyu feshetti. Dissanayake, seçildikten kısa bir süre sonra parlamentoyu feshedeceğinin sinyalini vermişti.

Hafta sonu düzenlenen seçim, karşı eski Devlet Başkanı Gotabaya Rajapaksa’nın devrilmesiyle sonuçlanan kitlesel protestoların ardından ilk oylama olmuştu.

EYLEMLER ÜLKEYİ SARSTI

Dış borçlarını ödeyemeyen ve nakit sıkıntısı çeken Sri Lanka’da halk yakıt ve ilaç gibi temel ihtiyaçlara ulaşamaz hale geldi. Rajapaksa’nın temmuz 2022’de istifası üzerine dönemin Başbakanı Ranil Wickremesinghe, geçici olarak devlet başkanı oldu.

Wickremesinghe hükümeti, Mart 2023’te IMF ile 3 milyar dolarlık bir kurtarma paketi üzerinde anlaştı. Ülke ekonomisi belli bir ekonomik toparlanma gösterse de IMF paketi, her zaman olduğu gibi sert kemer sıkma politikalarıyla birlikte geldi.

∗∗∗

KEMER SIKMA SOLCU LİDERE KAPIYI AÇTI

Jaffna Üniversitesi’nden sosyolog Dr. Ahilan Kadirgamar, Sri Lanka’da solcu adayın zaferiyle sonuçlanan seçimi ve ekonomik krizin pençesinde geçirilen süreci BirGün’e değerlendirdi.

Derin ekonomik krize karşı 2022’deki kitlesel protestoları hatırlatan Dr. Kadirgamar “Dönemin Devlet Başkanı Gotabaya Rajapaksa, bu protestolar sonucu Haziran 2022’deki istifa etmesinden önce de Uluslararası Para Fonu’na (IMF) başvurmuştu. Ancak IMF ile anlaşma, Wickremesinghe başkanlığında Mart 2023’te imzalandı. Hükümet daha anlaşma yapılmadan IMF’nin şartları doğrultusundaki sert kemer sıkma politikalarını uygulamaya başladı” dedi.

HALK SEÇİMİ BEKLEDİ

Kemer sıkma politikalarının halkın sırtına yüklendiğine dikkat çeken Kadirgamar “Bu süreçte ekonomi giderek daraldı, hayat pahalılığı ve yoksulluk ikiye katlandı, maaşlar yarıya düştü. KDV ve doğrudan vergiler artırıldı. Bunlar, çok hızlı şekilde bütçe fazlası vererek IMF’nin şartlarını yerine getirmek için yapıldı. Tüm bunlar, toplumdaki huzursuzluğu giderek büyüttü” ifadelerini kullandı.

Sri Lanka’nın tarihinde benzer krizler yaşadığında hükümeti demokratik yollarla değiştirdiğine dikkat çeken Kadirgamar, 2022’deki protestoların bir istisna sayılabileceğini söyledi. Kadirgamar şunları kaydetti: “Hiçbir zaman askeri darbe yaşanmadı. Asya’nın 1931’den bu yana en eski demokrasisi olarak bu kültürü var ve seçimler bizim için oldukça önemli. Yani halk sabırsızlıkla bu seçimi bekliyordu.”

Bu aslında iktidara gelme stratejilerinin bir parçasıydı. Özellikle ülkenin güney kesiminden bulunan ve demografik yapının çoğunluğunu oluşturan Sinhalalardan ve kırsal kesimde yaşayanlardan büyük destek aldı. İşçi sınıfının da büyük desteğine sahip oldu. Öte yandan siyasi elitlerden yarışın önde gelen diğer iki tarafını birleştirme çabaları olsa da bunu başaramadılar.”

“Dissanayake hükümetinin önündeki en büyük zorluk, ekonomik krizin üstesinden gelmek” diyen Dr. Kadirgamar, sözlerini şöyle sürdürdü: “Halkın beklentileri çok yüksek ve hükümetin halkı refaha erdirmesi gerekiyor. Bunu yapmak için de IMF ile tekrar masaya oturacak, çünkü anlaşmayı bir kenara atmayacağını söyledi. Ancak anlaşmayı tekrar gözden geçirecektir, çünkü bu kemer sıkma politikalarıyla devam edemezler. Bunu nasıl yapacağı ise şimdilik belirsizliğini koruyor.”

SIRADA MECLİS VAR

“Şimdi sırada, bundan iki ay sonra gerçekleşecek parlamento seçimleri için hazırlanmak var. Fransa’da olduğu gibi ikili bir sistemimiz var. Bu nedenle politikalarını hayata geçirebilmesi için parlamentoda da çoğunluğu elinde bulundurması büyük önem taşıyor. Ancak bundan sonra yeni bir anayasa getirerek köklü değişimlerin yolunu açabilir.”