Merkez bankaları son 20 yılın en yaygın faiz artışlarını yaptı
İngiliz Financial Times gazetesinin yaptığı analize göre son 3 ayda 60’tan fazla faiz artış kararı alındı. Faiz politikalarındaki ani değişimde enflasyonun birçok ülkede son 10 yılın rekorunu kırması etkili oldu.
EKONOMİ SERVİSİ
Ucuz para çağı sona ererken dünyanın çoğunda borçlanma maliyetleri artıyor. Yükselen enflasyona karşı küresel merkez bankalarının verdiği sıkılaşma tepkisi 20 yılın en büyük hareketine dönüştü.
Financial Times'ın analizine göre, gevşek bir duruş sergileyen merkez bankaları yirmi yıldan fazla bir süre sonra para politikalarının sıkılaştırılmasıyla faiz oranlarını hızla artırıyor. Merkez bankacılığı verilerine dayanan analize göre, son 3 ayda dünyanın dört bir yanında 60’tan fazla faiz artırımı açıklanarak, 2000 yılının başından itibaren ulaşılan en yüksek sayı oldu.
Rakamlar, 2008'deki küresel finansal krizden bu yana benimsenen ve Covid pandemisiyle daha da artan uzlaşmacı para politikalarının ani ve coğrafi olarak yaygın bir şekilde tersine çevrildiğini göstermekte. Faiz oranları, son on yılda çoğu gelişmiş ekonomide benzeri görülmemiş düşük seviyelere yaklaştı. Bazı durumlarda negatifte olduğu da görüldü.
Faiz politikalarındaki ani değişim, enflasyonun birçok ülkede on yılın en yüksek seviyelerine ulaştığı ve Rusya'nın Şubat ayında Ukrayna'yı işgal etmesinden bu yana artanenerji ve gıda maliyetlerinin tetiklediği bir dönemde yaşandı. Araştırma şirketi Capital Economics'in Küresel Ekonomi Servisi Başkanı Jennifer McKeown "Dünya merkez bankaları on yıllardır en koordineli sıkılaştırma döngüsüne başladı" ifadelerini kullandı. Son zamanlarda artan 55 önemli politika faizi arasında, her ikisi de onlarca yıllık aşırı gevşek para politikaları uygulayan ve artan fiyatlara karşı art arda yapılan toplantılarla faiz artışı kararları veren Federal Rezerv ve İngiltere Merkez Bankası bulunuyor.
Mayıs ayı başında Fed, gösterge politika faizini 50 baz puan artırarak yüzde 0,75 ila yüzde 1 aralığına yükseltti. Bu 2000 yılından bu yana en yüksek artış oldu. İngiltere Merkez Bankası son dört toplantı sonrası faiz oranlarını yükseltti ve mayıs ayındaki artış ana oranı yüzde 1'e çıkardı.
Avrupa Merkez Bankası, temmuz ayında 2011'den bu yana ilk kez borçlanma maliyetlerini yükseltmeye ve sekiz yıllık negatif faiz denemesini eylül ayında sona erdirmeye hazır görünüyor. Kanada, Avustralya, Polonya ve Hindistan merkez bankalarının önümüzdeki haftalarda faiz oranlarını yükseltmesi bekleniyor. Afrika'da Gana, Mısır ve Güney Afrika da faiz oranlarını artırdı.
Doğu Asya'da enflasyon daha düşük olsa da, Kore Merkez Bankası geçtiğimiz perşembe günü üst üste ikinci ay için gösterge faiz oranını yükseltti. Malezya Merkez Bankası da bu ayın başlarında 25 baz puanlık bir artışla piyasaları şaşırttı.
Eğilimi bozan önemli bir ekonomi, yaygın virüs kısıtlamalarından ve emlak sektöründeki sıkıntılardan kaynaklı artan ekonomik hasarın yetkilileri bir yıllık krediyi kesmeye ittiği Çin ise temel faizi 10 baz puan artarak yüzde 3,8'den yüzde 3,7'ye. Özel borç verenler de ipotek oranlarını düşürdüler. Japonya Merkez Bankası, gerekirse bilançosunu genişletmek de dahil olmak üzere getirileri sıfırda tutma taahhüdünü sürdürdü.
BU SADECE BAŞLANGIÇ
Buna rağmen, oranlar tarihsel standartlara göre hala düşük. Ekonomistler ise son artışların küresel sıkılaştırma döngüsünün sadece başlangıcı olduğunun altını çiziyor.
McKeown, dünyadaki 20 büyük merkez bankasından 16'sının önümüzdeki altı ay içinde faiz oranlarını daha da yükseltmesinin muhtemel olduğunu söyledi. Sıkılaştırmanın ABD ve İngiltere'de en hızlı olması bekleniyor. Piyasalarda Euro Bölgesi, Kanada, Avustralya ve Yeni Zelanda’da bu yılın sonuna veya gelecek yılın başlarına kadar politika faizlerinde en az 100 baz puanlık bir artış beklentisi var.Latin Amerika'daki gelişmekte olan piyasalar, ekonomileri pandemiden zarar gördüğü için geçen yıl sıkılaştırma döngülerine başladı. Brezilya, geçen yılın mart ayında sadece yüzde 2 olan faiz oranını bir yıldan biraz fazla bir sürede 10 kez artırarak yüzde 12,75'e yükseltti.
Meksika, Peru, Kolombiya ve Şili de borçlanma maliyetlerini artırdı. Yatırım yönetimi şirketi Federe Hermes'ten ekonomist Silvia Dall'Angelo, gelişmekte olan piyasalardaki merkez bankalarının "yükselen enflasyonun ortaya çıkmasına karşı daha tepkisel olduklarını" söyledi. Geçen yıl ve Ukrayna'yı işgalinin başlangıcında agresif bir şekilde faiz oranlarını yükselten Rusya Merkez Bankası, rublenin istikrarı yansıtacak şekilde, son aylarda üç kez faiz indirimi yaptı.