Merkez Bankası, enflasyondaki yeni zirveyi değerlendirdi: Rekor yükselişte en belirgin katkı enerjiden

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) Aylık Fiyat Gelişmeleri Raporu'na göre, martta tüketici yıllık enflasyonundaki artış alt gruplar geneline yayılırken, söz konusu yükselişe en belirgin katkı 2,31 puanla enerji grubundan geldi.

Türkiye İstatistik Kurumu'nun (TÜİK) mart ayında Tüketici Fiyat Endeksi'nin (TÜFE) yüzde 5,46 arttığını ve yıllık enflasyonun yüzde 61,14'e yükseldiğini açıklamasının ardından TCMB'nin Fiyat Gelişmeleri Raporu da yayımlandı. Raporda enflasyondaki artışa en belirgin katkının enerji, gıda ve temel mal gruplarından geldiği belirtildi.

ENFLASYONDAKİ ARTIŞ ALT GRUPLARA YAYILDI

Rapora göre, tüketici yıllık enflasyonundaki artış alt gruplar geneline yayıldı. Yıl başından itibaren emtia fiyatlarında gözlenen artış eğilimi jeopolitik gelişmelerle beraber bu dönemde bir miktar daha belirginleşti. Türk lirası cinsinden uluslararası enerji fiyatlarındaki görünüm yurt içi enerji fiyatları üzerinde etkili olurken, elektrik fiyatlarında kademeli tarife sisteminde yapılan düzenleme ve KDV indirimi daha olumsuz bir görünümü sınırladı.

Gıda yıllık enflasyonundaki yükseliş alt gruplar genelinde devam etti. Son dönemde aylık bazda yüksek artışlar kaydeden taze meyve ve sebze fiyatları mart ayında görece yatay seyrederken, gıda grubu alt kalemlerinde KDV indiriminin sarkan etkileri de sürdü.

Temel malda yıllık enflasyon giyim ve ayakkabı grubunda yatay seyretti, diğer alt gruplarda ise yükseldi. Bu dönemde, hizmet grubunda yıllık enflasyon alt gruplar genelinde arttı. Enerji ve gıda fiyatlarındaki görünüme paralel ulaştırma ve lokanta-otel öne çıkan gruplar olmaya devam etti.

Bu görünüm altında, B ve C göstergelerinin yıllık enflasyonlarındaki yükseliş sürdü. Söz konusu gelişmelerle martta önceki aya göre yıllık tüketici enflasyonuna katkı; enerjide 2,31 puan, temel malda 1,46 puan, gıdada 1,42 puan, hizmette 1,15 puan ve alkol, tütün ve altında 0,36 puan arttı.

Hizmet fiyatları martta yüzde 4,19 yükselirken, grup yıllık enflasyonu 3,83 puan artışla yüzde 36,72 oldu. Yıllık enflasyon, ulaştırma ve lokanta-otelde daha belirgin olmak üzere tüm alt gruplarda yükseldi.

AKARYAKIT FİYATLARINDAKİ ARTIŞLAR

Akaryakıt fiyatlarındaki artışların yansımasıyla ulaştırma hizmetleri fiyatları yüzde 9,47 arttı ve alt grubun yıllık enflasyonu yüzde 60,35'e çıktı. Ulaştırma hizmetlerinde, karayolu ile şehirler arası yolcu taşımacılığının yanı sıra otobüs ve demiryolu ile şehir içi yolcu taşımacılığı fiyatlarındaki yükselişler öne çıktı.

Temel girdi maliyetlerindeki artışların sürmesi gerek yemek gerekse konaklama hizmetleri kaynaklı olarak lokanta-otel alt grubunu olumsuz etkiledi. Fiyatların yüzde 6,04 artmasıyla yıllık enflasyon da yüzde 60,40'a ulaştı.

Diğer hizmetler alt grubunda fiyat artışları genele yayılırken, geriye endeksleme davranışının yaygın olduğu eğitim hizmetleri ile sigorta ücretleri öne çıkan kalemler oldu. Bu dönemde, mevsimsel etkilerden arındırılmış verilerle incelendiğinde, kirada aylık artışlar yavaşladı.

ENERJİ FİYATLARI JEOPOLİTİK RİSKLERLE BERABER HIZLANDI

Temel mal yıllık enflasyonu martta 4,81 puanlık yükselişle yüzde 59,19'a ulaştı. Bu dönemde, yıllık enflasyon giyim ve ayakkabı grubunda yatay seyrederken, diğer gruplarda artış gösterdi.

Altın hariç dayanıklı mal fiyatları martta yüzde 5,09 arttı ve grup yıllık enflasyonu yüzde 68,54'e yükseldi. Bu dönemde yüzde 7,56'yla otomobil ve yüzde 3,48'le mobilya öne çıkan kalemler oldu. Diğer temel mallarda fiyatlar başta ilaç olmak üzere alt gruplar genelinde yüksek aylık artışlar gösterirken, bu grupta yıllık enflasyon yüzde 65,85'e ulaştı.

Giyim ve ayakkabı alt grubu yıllık enflasyonu yüzde 26,54 ile diğer alt gruplara kıyasla daha düşük seyretti.

Diğer taraftan enerji fiyatları mart ayında yüzde 11,01 artarak grup yıllık enflasyonu yüzde 102,94'e çıktı. Bu dönemde artan jeopolitik risklerle beraber hızlanan uluslararası enerji fiyatları, yüzde 25,76'yla akaryakıt, yüzde 18,92'yle katı yakıt ve yüzde 14,60'la tüp gazdaki aylık fiyat değişimleri üzerinde belirleyici oldu.

Elektrik fiyatlarında kademeli tarife limitinin arttırılması ve KDV indirimi ise elektrik fiyatlarında yüzde 9,7 düşüşü beraberinde getirerek grup enflasyonunu sınırladı.

TARIMSAL EMTİA FİYATLARINDA ARTIŞLA BELİRGİNLEŞTİ

Gıda ve alkolsüz içecek fiyatları martta yüzde 4,73 arttı ve grup yıllık enflasyonu 5,86 puan yükselerek yüzde 70,33'e çıktı. Uluslararası tarımsal emtia fiyatlarında belirginleşen artışlar yurt içi fiyatları baskı altına alırken, şubat ayı ortasında uygulamaya konulan KDV indirimlerinin sarkan etkileri daha olumsuz bir görünümün önüne geçti.

Bu görünüm altında, işlenmemiş gıda grubunda daha belirgin olmak üzere gerek işlenmemiş gerekse de işlenmiş gıda grubunda yıllık enflasyon artış kaydetti. İşlenmemiş gıdada, mevsimsellikten arındırılmış taze meyve ve sebze fiyatlarının yataya yakın seyrettiği izlendi.

Öte yandan, diğer işlenmemiş gıda grubu içinde yükselen yem fiyatlarının etkilediği kırmızı ve beyaz et kalemlerinin yanı sıra patates ve yumurta olumsuz ayrıştı. İşlenmiş gıda gruplarından ekmek ve tahıllarda görülen yüzde 5,65'lik artışta buğday fiyatları belirleyici olurken, diğer işlenmiş gıda grubunda ayçiçeği yağı öncülüğünde katı-sıvı yağlar ile et ürünleri, şeker ve alkolsüz içecekler öne çıktı.

Bu dönemde alkollü içecekler ve tütün ürünleri fiyatları da yüzde 3,91 arttı ve grup yıllık enflasyonu yüzde 51,43 seviyesine yükseldi. Bu gelişmede sigara fiyatlarında üretici firmalar kaynaklı yapılan artışlar etkili olurken, tütün ürünleri grubunun aylık tüketici enflasyonuna katkısı 0,18 puan oldu.

Yurt içi üretici fiyatları mart ayında yüzde 9,19 arttı ve yıllık enflasyon 9,96 puan yükselişle yüzde 114,97 oldu.

Bu dönemde uluslararası emtia fiyatlarındaki güçlü artış ve tedarik zincirlerindeki aksaklıklar devam etti.

Ana sanayi gruplarına göre incelendiğinde, yıllık enflasyon enerji grubu başta olmak üzere tüm alt gruplarda yükseldi. Alt gruplar bazında, aylık değişimler dikkate alındığında rafine petrol ürünleri öne çıkarken, inşaatla bağlantılı ürünler, metaller, elektrik-gaz üretimi ile dağıtımı, temel eczacılık, tütün ve gıda ürünleri takip eden gruplar oldu.