Merkez’in KKM’den kurtuluş sancısı

TCMB Merkez Bankası Başkanı Fatih Karahan, kur korumalı mevduatın (KKM) sonlanması ile ilgili net tarih veremedi ancak talebin azaldığını açıkladı. TBMM Plan ve Bütçe Komisyonuna sunum yapan Başkan Karahan, milletvekillerinin KKM ile ilgili sorularını yanıtladı. Soruları kendisinin göreve geldiği Temmuz 2023 sonrasını esas alarak yanıtlayan Karahan, önceki döneme dair yorum yapmadı.

Merkez Bankası’nın zarar etmesine neden olan KKM’den çıkış için net tarih vermeyen Karahan, ilginin azaldığını belirterek “Kademeli devam eden bir azalma öngörüyoruz. Düzenlemelerimizi de bu çerçevede ayarlıyoruz. Son dönemde bildiğiniz gibi KKM hedeflerini bankalar için düzenledik. Önceye göre daha hızlı bir çözülme olacağını öngörüyoruz” şeklinde konuştu.

Karahan, 2023’te KKM hesaplarına aktarılan 833 milyar TL’nin geçen yaz yaşanan kur şokundan kaynaklandığını söyledi. Geçen yıl Mayıs'ta açılan hesapların vadelerinin yeni dolduğunu belirten Karahan, “Şu an onların ödemesi yapılıyor. 2024 yılında ya da işte ondan önceki birkaç ayda açılan KKM hesaplarına kur kaynaklı ödeme olmayacağını düşünüyoruz” ifadelerini kullandı.

KKM kaynaklı çok ciddi bir likidite fazlası oluğuna değinen Karahan, “Likiditede Haziran sonrasında yaşanan bir artış var. Bu, KKM ödemeleri kaynaklı” dedi.

DOLARİZYON YÜZDE 52

BDDK’nin son verilerine göre KKM’ler de dahil edilerek hesaplanan dolarizasyon oranı yüzde 52,1 seviyesinde bulunuyor.

Sistem ilk açıklandığında, Türk lirasından geçenleri Hazine, döviz bozdurup geçenleri de Merkez Bankası sigortalıyordu. Mayıs 2023’teki Cumhurbaşkanlığı ve genel seçimler sonrasında ise ekonomi yönetiminde ve politikalarında büyük bir değişim yaşandı. Geçtiğimiz yıl 28 Mayıs seçimi öncesi döviz satışı gibi uygulamalarla merkez bankası Dolar/TL kurunu 20 TL'nin altında tutabildi. Fakat seçimlerin ardından 30 Mayıs'ta 20,08 TL'ye çıkan kurdaki artış hız kesmedi. Haziran sonunda 25 TL sınırını aşan dolar/TL kuru 26 Temmuz itibarıyla 26,97 TL'ye çıktı.

Bu dönemde Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek ve dönemin Merkez Bankası Başkanı Hafize Gaye Erkan'ın ekonomi yönetimi ise Kur Korumalı Mevduatı sonlandırmak istediklerini ilan etmişti.

Hazine’den yapılan ödemelerin bütçe açığına verdiği yükü azaltmak amacıyla ilk olarak ödemelerin tamamı Merkez Bankası'na devredildi.

Merkez Bankası, 2023 yılında 818 milyar TL zarar açıkladı. 2021 sonunda uygulamaya alınan KKM modeli, Merkez Bankası’nın büyük zararı nedeniyle tekrar tartışılmaya başlandı. İlk uygulama yılında kur korumalı mevduatların kur farkları için Hazine 92,5 milyar TL, Merkez Bankası ise 89 milyar TL ödeme yaptı. Ortalama dolar kurunun 16,56 TL olduğu 2022’de, yaklaşık 10 milyar 960 milyon dolarlık bir ilave ödeme yapıldı.

Uygulamada değişikliğe gidilmeden önce, Temmuz 2023 itibarıyla Hazine’den KKM için ödenen tutar 59,6 milyar TL olarak belirlenmişti.