Mevsimlik işçiler kadroya alınmalı

Çay İşletmeleri Genel Müdürlüğü’nün (ÇAYKUR) 46 yaş çay işleme fabrikasına kura ile 830 mevsimlik işçi alımı için başvurular dün başladı. Yurttaşlar, en fazla 6 ay süreyle de olsa çalışabilmek için İŞKUR önünde uzun kuyruklar oluşturdu.

ÇAYKUR, Rize’de 617, Trabzon’da 132, Artvin’de 80 ve Giresun’da 1 kişi olmak üzere toplamda 830 mevsimlik tahmil, tahliye işçisi alınacağını duyurmuştu. Yurttaşlar Rize’de gece yarısından itibaren İŞKUR İl Müdürlüğü önünde sıraya girdi. Mesainin başlamasıyla birlikte başvurular alınmaya başlandı. Başvurular cuma gününe kadar devam edecek. Ardından işe alınacak işçiler kura ile belirlenecek.

Peki, bu işçiler nasıl koşullarda çalışacak? Hangi haklara sahip olacak? ÇAYKUR’da acilen çözüm bekleyen sorunlar neler? Tüm bu soruları DİSK Gıda-İş Sendikası Genel Başkanı ve DİSK Yönetim Kurulu Üyesi Seyit Aslan’a sorduk.

İŞÇİLERİN YÜZDE 6’SI KADROLU

DİSK Gıda-İş Başkanı Aslan, ÇAYKUR’un bir kamu kurumu olduğunu; ancak buradaki çalışma koşullarının özel sektörden farkının olmadığını vurguluyor.

ÇAYKUR bünyesinde çalışan yaklaşık 10 bin işçi var. Bunların yalnızca yüzde 6’sı kadrolu. İşçilerin yüzde 94’ü ise mevsimlik işçi olarak çalışıyor.

Mevsimlik işçiler en fazla 6 ay çalışabiliyor. Aslan’ın verdiği bilgilere göre 4 ay çalışma ihtimalleri de var. Sonrasında sözleşmeleri askıya alınıyor. İleriki zamanlarda ihtiyaç olursa geri çağrılabiliyorlar. İş güvenceleri yok.

İşçiler, asgari ücretin az üzerinde ücret alıyor. Çalıştıkları süre için aldıkları ücret ve ödenen sigorta primlerinin dışında İş Yasası’nda yer alan hiçbir haktan yararlanamıyorlar.

Aslan, mevsimlik işçilerin çalışma koşullarına da dikkat çekiyor: “Koşullar gerçekten çok ağır. Angarya, kayırmacılık, ne ararsanız var. Fabrikalardaki yemekhanelerin durumu rezalet. Çay alım yerlerinin yüzde 90’ında tuvalet-lavabo yok. Ulaşım sorunları var, kadın işçiler çay alım yerine ulaşmak için 10-15 kilometre yol gidiyorlar.”

ÜCRETLER DÜŞÜK

Aslan’a göre ÇAYKUR’da yalnızca mevsimlik işçiler değil, kadrolu işçiler de emeğinin karşılığını alamıyor. ÇAYKUR işçisinin ücreti, diğer kamu kurumlarındaki işçilere göre çok düşük. Aslan, bir karayolları ya da demiryolları işçisinin ücretiyle karşılaştırıldığında arada neredeyse yüzde 50’lik bir fark olduğunu söylüyor.

ÇAYKUR’da örgütlü iki sendika arasında geçmiş yıllarda yaşanan anlaşmazlık nedeniyle işçilerin büyük kayıp yaşadığını da belirten Aslan, “Tekgıda-İş ve Özgıda-İş arasında 2007-2013 yılları arasında yaşanan yetki anlaşmazlığı nedeniyle işçiler 6 yıl toplu sözleşmeden mahrum kaldı. Bu durum işçilerin ücretlerinin büyük oranda erimesine neden oldu. Bu kayıplar halen karşılanmış değil” diyor.

YÜZDE 1 FİRE MÜMKÜN DEĞİL

Aslan, bir diğer önemli sorunun ise fire oranları olduğuna işaret ediyor. ÇAYKUR, yaş çay alımlarındaki fire oranını daha önce yüzde 5’ten yüzde 2,5’a düşürmüştü. Geçen ay bu oran yüzde 1’e indirildi.

Oysa Aslan’a göre, yaş çayın kuruması nedeniyle doğal olarak verdiği fire oranının yüzde 1 olması mümkün değil. Bu durum çay üreticileriyle çay alım yerlerinde çalışan eksperleri karşı karşıya getiriyor.

Bunun yanında ÇAYKUR’da kazanlarda çay soldurma, alım yerlerinden fabrikalara çay taşıma gibi pek çok iş, artık taşeron firmalara devredilmiş durumda.

GİZLİ BİR TASFİYE SÜRECİ

DİSK Gıda-İş Başkanı Aslan’a göre tüm bu uygulamalar, ÇAYKUR’un içinin boşaltıldığının, kurumda gizli bir tasfiye süreci yaşandığının göstergesi.

Kurumun Varlık Fonu’na devredildikten sonra iki yıl üst üste zarar açıklaması da Aslan’ın bu iddiasını destekliyor. Aslan, ÇAYKUR’un zarar etmediğini, ettirildiğini vurguluyor ve ekliyor: “Asıl niyetleri kurumu özelleştirmek. Bunun için de Varlık Fonu eliyle zarar ettiriyorlar, üstelik hesap veren de yok.”

Bu özelleştirme planlarından ve kurumun içini boşaltmaya dönük uygulamalardan derhal vazgeçilmesi gerektiğini ifade eden DİSK Gıda-İş Başkanı, diğer taleplerini ise şöyle sıralıyor: “Mevsimlik işçilerin tümü kadroya alınmalıdır. ÇAYKUR’daki ücretler diğer kamu kurumlarındaki ücretlerle eşitlenmelidir. İşçilerin sendika seçme hakkı üzerindeki baskılar ortadan kaldırılmalı, çalışma koşulları düzeltilmelidir.”

ÇAYKUR’A VARLIK FONU DARBESİ

Doğruluk Payı’nın paylaştığı verilere göre ÇAYKUR, 2015 ve 2016 yıllarında, yani Varlık Fonu’na devredilmeden önce öngörülenin üstünde kâr etmişti. 2015 yılında 195 milyon lira zarar öngören kurum, yılsonunda 22,7 milyon lira kâr açıkladı. Kurumun 2016 yılı programında ise 48,3 milyon lira kâr öngörülmüş, buna karşın kurum yılsonunda 82,1 milyon lira kâr etmişti. ÇAYKUR 2017 yılında Varlık Fonu’na devredildikten sonra ise bu olumlu tablo tamamen tersine döndü. 2017 programında 173,6 milyon lira kâr edeceğini öngören kurum, 267,7 milyon lira zarar açıkladı. 2018 yılında ise 42,3 milyon lira kâr edeceğini öngören ÇAYKUR, yılsonunda tam 657,1 milyon lira zarar ettiğini duyurdu.