Moskova masaya tüm kozları sürer

Mehmet Emin Kurnaz

Dış politikada eksen değiştiren Ankara’nın bir süredir dümeni, Biden başkanlığındaki Washington hattına çevirmesi Moskova ile tansiyonu her geçen gün yükseltiyor. Önceki gün Kırım Platformu Zirvesi’ne katılan Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu’nun, “Kırım’ın ilhakını tanımıyoruz” şeklindeki açıklamalarına tepki gösteren Rusya’dan “Bu etkinliği ülkemize karşı düzenlenen, dostane olmayan bir etkinlik olarak görüyoruz” çıkışı geldi.

Öte yandan Moskova’nın zirvenin gerçekleştiği saatlerde S-400 meselesini gündeme getirmesi dikkat çeken bir başka gelişme oldu. Rus silah ihracat kurumu Rosoboronexport'un yöneticisi, Türkiye'ye yeni bir S-400 hava savunma sisteminin satışı için Ankara ve Moskova'nın anlaşma imzalamaya yaklaştığını söyledi.

Son dönemde gerilen Ankara-Moskova ilişkileri ile Rusya’nın Kırım Konferansı’yla aynı gün yaptığı S-400 hamlesini değerlendiren Rusya uzmanları, Moskova’nın Kırım konusunda tedirgin olduğunu vurguluyor. Rusya’nın, Ankara ile Washington yakınlaşmasının geçici bir süreç olup olmadığına baktığını söyleyen uzmanlar, kalıcı bir uzlaşma olursa S-400’lerin yanı sıra bölgedeki enerji politikalarından Suriye’ye uzanan bir dizi yaptırımın da masaya sürülebileceğine dikkat çekiyor.

ANKARA'YI DAHA ÖNCE DE UYARDILAR

Rusya ile artan gerilime vurgu yapan Rusya uzmanı Hakan Aksay, “Arada bir gerilim var. Bu gerilim Biden ile yakınlaşma çabasına bağlı olarak birkaç boyutta artıyor. Artık Suriye’deki işbirliği büyük ölçüde kağıt üstünde kaldı. Yani Astana süreci diye bir şey artık fiilen yok. Hatta İdlib ile ilgili Rusya’nın bir harekât hazırlığı var. Onun dışında Türkiye’nin ısrarla Ukrayna, Polonya ve başka ülkelerle de SİHA satışı Rusya’yı tedirgin ediyordu. Ukrayna ile Rusya da savaş halinde. Böyle bir ortamda Rusya’yı neredeyse stratejik müttefik gibi gören bir ülkenin askeri alanda Kiev’i desteklemesi Moskova’nın tepkilerine yol açıyor. Daha önce de bu konuda uyarmışlardı” diye konuştu.

FAY HATLARINDAKİ GERİLİM ARTIYOR

“Rusya basınında Türkiye’nin Ukrayna ve silah alışverişi konusundaki tutumunu giderek sertleşen bir biçimde eleştiriyorlar” diyen Aksay, “Afganistan konusunda bir bekleyiş içindeler. Türkiye, Rusya’nın çıkarı olan her yerde, Kafkasya’da Azeri-Ermeni çatışması sırasında ve sonrasında olduğu gibi, şimdi de Orta Asya’yı etkileyecek önemli bir yerde konumlanmaya çalışıyor. Rusya ‘bundan yararlanabilir miyiz, yoksa burada bir rekabet mi olacak’ diye gergin bir bekleyiş içinde. Türkiye-Rusya fay hatlarında sıkıntılar birikiyor. Bu aşılabilecek mi, bir noktada patlak verecek mi bunu göreceğiz” değerlendirmesini yaptı.
S-400 konusunun gündeme gelmesini de yorumlayan Aksay sözlerini şöyle sürdürdü:

“Rusya, özellikle bu silah şirketleri konuyu sürekli ısıtarak bir PR çalışması yapıyor. Hem Türkiye’ye yönelik dolaylı bir baskı hem de ‘Bakın sizin ortağınızı yanınıza çektik, bunun devamını da getireceğiz’ türünden bir PR hamlesi yapılıyor. Altı ne kadar dolu bilemiyorum. Bu konuda da Batı ile bir çatlak çıkar mı ona bakacaklar. Türkiye’nin Amerika’yla yakınlaşması kısa süreli bir şey olabilir diye umuyor Moskova. Bunun için bu hamleleri yapıp bekliyor.”

EKONOMİK KRİZ RUSYA'NIN KOZU

Rusya’nın Türkiye’ye yönelik olası yaptırımlarının neler olabileceğine de değinen Aksay sözlerini şöyle noktaladı: “Mesela İdlib’de bir harekat olabilir, Türkiye’yi sıkıştıracakları başka konular olabilir. Geçmiş örneklere bakalım, yakın bir zamanda Türkiye’ye uçuş yasağı uygulayarak turizme ciddi bir darbe vurdular. Birkaç ay önce Türkiye’ye Rus turist gelmiyordu. Covid-19 bahane edildi ama mesele o değildi. Şu anda Türkiye’de ciddi bir hastalık oranı olmasına rağmen Ruslar gelebiliyor. Türkiye’nin ekonomik zaaflarını görüyor Rusya ve turizm gibi, enerji gibi bazı konularda Türkiye’nin Rusya’ya bağımlılığını da koz olarak kullanıyor. Şu anda iki taraf da birbirini idare ediyor. Fakat fay hatlarında bir birikim, bir gerilim var ve patlaması Türkiye’nin tavrına bağlı olacak.”

HER BAŞLIĞI BASKI UNSURU YAPARLAR

Moskova’nın S-400 çıkışının Ukrayna gerilimiyle ilgili olduğunu söylemek mümkün diyen Rusya Uzmanı Aydın Sezer ise, “Zaten 2 gün önce Erdoğan-Putin telefon görüşmesinde de ana konu Afganistan olarak yansıtıldı ama muhtemelen bu görüşme Kırım üzerineydi, özellikle Kırım Platformu ile ilgili Rusya endişesini Türkiye tarafına iletmiş olmalı. Türkiye her ne kadar toplantıya Cumhurbaşkanı düzeyinde değil de Dışişleri Bakanı düzeyinde katılmış olsa da Türkiye’nin katılımı çok önemli. Rusya’dan gelen tepkiler oldukça sert oldu” ifadelerini kullandı.

“Rusya Kırım konusunun tartışılmasının Rusya’nın egemenliğine karşı bir girişim ve tehdit olarak gördüğünü defalarca açıkladı” diyen Sezer, şu değerlendirmeyi yaptı:

“Dolayısıyla evet, Türkiye ile Ukrayna arasındaki ilişkilerden, hem silah, SİHA ticareti, hem de Kırım Platformu konusundaki destekten dolayı rahatsız. Bu nedenle de Rusya, Türkiye üzerinde elinde baskı unsuru olarak kullanabileceği her başlığı da kullanabilir. Turizm sezonu bu sene kapanıyor ama kapanmasaydı emin olun turizmle ilgili birtakım yaptırımlar gündeme gelebilirdi. Biz bunun yansımalarını İdlib’de, Dağlık Karabağ’da özellikle koridorlarla ilgili gelişmelerde de göreceğiz.”

***

Kremlin’den sert tepki

Kırım Platformu Zirvesi, Kiev’de Ukrayna’nın girişimiyle gerçekleştirildi. Zirvede Kırım’ın geri alınması konusu ele alındı. Ukrayna Dışişleri Bakanı Dmitriy Kuleba’nın açıklamasına göre, zirvede Türkiye Büyükelçisi de dahil olmak üzere 44 ülkeden katılım oldu. Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, Kırım Platformu etkinliğini "Batı'nın Ukrayna hükümetinin neo-Nazi, ırkçı duygularını beslemeye devam edeceği bir cadı ayini" olarak nitelendirmişti. Sputnik'in haberine göre gazetecilere konuşan Peskov, yarımadanın ilhak edildiğine ilişkin açıklamaların yapılacağı Kırım Platformu’yla ilgili, “Bu etkinliği ülkemize karşı düzenlenen son derece dostane olmayan bir etkinlik olarak görüyoruz. Rusya’ya ait bir bölge, Kırım hakkında bu tür iddiaları kesinlikle kabul etmiyoruz. Bu bağlamda Rusya karşıtı olarak gördüğümüz bu etkinliğe karşı tutumumuz açık” dedi.