Mükellef sayısı artarken vergi incelemeleri azalıyor: Türkiye bazılarına vergi cenneti
Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın 2019 yılı vergi denetimleri, artan mükellef sayısına karşın azaldı. 2014’te 55 bin 284 mükellef incelenirken yıldan yıla bu sayı düştü ve 2019’da 40 bin 763’e geriledi.
Nurcan Gökdemir
Maaştan kesilen gelir vergisi, KDV ve ÖTV, zaman zaman çıkartılan geçici vergilerle yurttaşlar gelirlerinin dörtte birini vergi olarak geri verirken Türkiye sermaye için vergi cenneti olmayı sürdürüyor. 2019 yılında mükellef sayısının artmasına karşın, denetim azaldı, buna karşın tespit edilen vergi kaçağı ise daha da arttı.
Hazine ve Maliye Bakanlığı verilerine göre, Vergi Denetim Kurulu Başkanlığı, 2015 yılında 159 bin 500, 2016’da 185 bin 462, 2017’de 119 bin 26, 2018’de 135 bin 103 inceleme yaparken 2019 yılında inceleme sayısı 128 bin 420’ye geriledi. İncelenen mükellef sayısı da yıllar itibarıyla azaldı. 2015 yılındaki 58 bin 676, 2016’da 49 bin 817, 2017’de 44 bin 182, 2018’de 44 bin 376 mükellef incelenirken geçen yıl bu rakam 40 bin 763’e düştü.
KDV İLK SIRADA
Geçen yıl 37,7 milyar lira olan matrah farkı da bir yıl da 44,7 milyar TL’ye yükseldi. 2019 yılında incelenen mükellefler için hesaplanması istenilen toplam vergi tutarı 10,4 milyar TL, kesilmesi önerilen toplam ceza tutarı ise 23,5 milyar TL oldu. VDK’nin incelemeleri sonucu hesaplaması istenilen vergi sıralamasında Katma Değer Vergisi ilk sırada yer alırken bunu Özel Tüketim Vergisi ile Kurumlar Vergisi izledi. 6.4 milyarlık KDV karşılığı 16,5 milyar TL, 1,2 milyar TL’lik ÖTV için 2,1 milyar TL, 963 milyon TL’lik Kurumlar Vergisi için de 1,8 milyar TL’lik ceza kesilmesi istendi.
Bakanlık rakamları, Türkiye’de incelenen mükellef sayısının oransal olarak da her yıl düştüğünü ortaya koydu. 2014 yılında inceleme oranı yüzde 2,24 iken bu oran 2015’de 2,32, 2016’da 1,96, 2017’de 1,68, 2018’de 1,63 geçen yıl da yüzde 1,44’e geriledi.
BÜYÜK MÜKELLEFE KAPSAMLI İNCELEME
100 mükelleften ikisini bile denetleyemeyen Hazine ve Maliye Bakanlığı 40 bin 763 denetim yaptığı 2019 yılına 55 bin denetim hedefi ile başladı. Bu rakama ulaşamayan bakanlık, hedeften sapmanın nedenini “Geçmiş yıllara nazaran, yasal süresi bir yıl olan tam inceleme türünde incelenen mükellef sayısı ile incelemeye alınan büyük ölçekli mükellef sayısının artması dolayısıyla, kapsamlı incelemelerin sayısındaki artıştır” olarak açıkladı.
***
2,8 milyon mükellefe 8 bin müfettiş
Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın verilerine göre ülkede 2 milyon 813 bin 452 vergi mükellefi bulunuyor. Buna karşılık vergi denetiminde görevli baş müfettiş, müfettiş ve müfettiş yardımcısı sayısı sadece 8 bin 252. Bu sayının 218’ini vergi başmüfettişleri, 2 bin 810’unu vergi müfettişleri, 5 bin 224’ünü de vergi müfettiş yardımcıları oluşturuyor.
***
Matrah farkı nedir?
Türk Vergi Sistemi’ne göre üzerinden vergi borcu hesaplanan değer ya da miktara matrah denir. Örneğin gelir vergisi matrahı kişinin geliridir. Mükellefler muhasebecileri aracılığıyla matrahlarına düşen vergiyi beyan edip borçlarını ödemekle yükümlüdür. Matrah farkı ise inceleme sonrası mükellefin beyan ettiği matrahla müfettişin tespit ettiği matrah arasındaki farktır.