Mükellefler vergi dairesinin yerini dahi bilmiyor

OZAN GÜNDOĞDU

Gelir İdaresi Başkanlığı ekim ayına ilişkin mükellef sayılarını yayımladı. Buna göre gelir vergisi faal mükellef sayısı 1 milyon 959 bin 81 kişiye yükseldi. Ancak Türkiye’de gelir elde etmekle beraber vergisini doğrudan vergi dairesine yatırmayan faal mükelleflerin dışında milyonlar bulunuyor.

Zira doğrudan bir vergi olan Gelir Vergisi dahi ülkede stopaj yoluyla tahsil ediliyor. Çoğu zaman gelir elde eden kişi elde ettiği gelirden vergi kesildiğini farkına dahi varmıyor. Dahası vergi gelirlerinin büyük çoğunluğu KDV, ÖTV gibi dolaylı vergilerden oluştuğu düşünülürse, Türkiye’de vergi veren milyonlar vergi dairesinin yerini dahi bilmiyor. Hazinenin demirbaşı 3 vergiye mercek tuttuk.

• Vergi gelirinin yüzde 26,8’i: Katma Değer Vergisi (KDV)

Türkiye’de 1 Ocak 1985’ten beri KDV tahsilatı yapılıyor. Hazinenin de en yüksek gelir elde ettiği vergilerin başında KDV geliyor. Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın verilerine göre 2019’un ilk 9 ayında 485,3 milyar lira vergi tahsilatı yapıldı. Bu tutarın yüzde 26,8’ine karşılık gelen 130,3 milyar lirayı KDV geliri oluşturdu. Ancak bu tutarı ödeyen geniş halk kesimleri ödemeyi vergi dairesine değil, mal ve hizmeti satın aldığı tüccarlara ödedi.

• Vergi gelirinin yüzde 24,1’i: Gelir Vergisi

Türkiye’de gelir üzerinden alınan iki vergiden birisi gelir vergisi. İlk 9 ayda toplanan 116,9 milyar lira ile hazinenin en çok gelir elde ettiği ikinci vergi konumunda. Bu haliyle vergi gelirlerinin yüzde 24,1’i de gelir vergisi tahsilatı oluşturdu. Ancak burjuva demokrasisinin olmazsa olmazı olan beyanname usulü gelir vergisi tahsilatı Türkiye’de neredeyse uygulanmıyor. Vergi deyim yerindeyse “çaktırmadan” alınıyor. Gelir vergisinden toplanan 116,9 milyar liranın 107,4 milyar lirasını ödeyenler bu ödemeyi vergi dairesine giderek yapmadı. Tevkifat ya da daha çok bilinen adıyla stopaj adı altında kesintiler yoluyla tahsil edildi.

• Vergi gelirinin yüzde 21,9’u: Özel Tüketim Vergisi

2002 yılında 4760 sayılı kanunla vergi sistemine giren ÖTV, hazinenin en çok gelir elde ettiği üçüncü vergi. Geçmişte yasalaşırken lüks tüketimi vergilendirmek amaçlansa da bugün beyaz eşyadan, traş makinesine, televizyondan mobilyaya ve akaryakıta kadar lüks olmayan pek çok üründen ÖTV alınıyor. Buna karşılık ÖTV içindeki en çok payı ise günah vergileri adı verilen sigara ve içki vergileri oluşturuyor. 2019’daki ilk 9 ayda 106,4 milyar liralık ÖTV tahsilatı yapılırken bu tutarın 49,6 milyar lirası içki ve sigaralardan tahsil edildi. Bu tutarı ödeyen “fiili” mükellefler de ödemeyi vergi dairesine yapmadı.