Müziği eşitlikçi hale getiriyoruz

Ömür Şahin Keyif / Edinburgh

Uluslararası Edinburgh Festivali pandemi nedeniyle 70 yılı aşkın tarihinde ilk kez verdiği zorunlu aradan sonra, yine ilk kez tamamen açıkhava programıyla dinleyiciyle buluştu. Cumartesi gerçekleştirilen açılış konserinde iki yılı aşkın süre sonra kavuşmanın heyecanı vardı. BBC Senfoni Orkestrası’nın (BBC SO) Edinburgh Akademisi’nin ilkokul bahçesinde kurulan dev çadırda verdiği coşkulu açılış konserini kalıcı konuk şef Dalia Stasevska yönetti. 2019’da, 33 yaşındayken, Orkestra’nın ilk kadın şefi olan Stasevska, erkeklerin egemen olduğu alandaki kariyerini BirGün’e anlattı.

Aynı zamanda Lahti Senfoni Orkestrası’nın Şefi olan Stasevska, orkestra şefi olmak istediğini, hayatında ilk kez bir kadın şef gördüğü anda anladığını söylüyor: “(Puccini’nin) Madam Butterfly operası benim hayatımı değiştirdi, çünkü o benim müziğe âşık olduğum ve profesyonel olarak bu işi yapmak istediğimi anladığım andı. Çok küçük yaşlarımdan beri orkestra müziğine ilgi duydum, orkestralarda çalmak isterdim, 13-14 yaşımdan itibaren çaldım da… Tüm orkestranın notasını okurdum, çalardım, provalara gider yazardım, hiç kimse bana neden denemiyorsun diye sormadı… Şefliğe olan tutkumu bir kadın şef görene kadar gerçekten anlamamışım. Sanırım Sibelius Akademisi’ndeydi, 20, 21 yaşındaydım ilk kadın şefi gördüğümde. Çok kısa zaman sonra gezegendeki tüm Finli şeflere hocalık yapmış Jorma Panula’yla konuştum, beni ustalık sınıfına çağırdı ve her şey böyle başladı.”

KOMİK ÜCRETLER TEKLİF EDİLDİ

Stasevska’nın bu alanda bir kadın olmanın zorluklarına dair verdiği örnekse kadınlar için çok tanıdık: “Kariyerimin başında, komik denecek kadar az ödeme aldığım birkaç ‘kaza’ oldu. Daha sonra ajansım bunu değiştirdi ama öncesinde çenemi kapatıp yapabileceğimin en iyisini yapmak zorunda olduğumu anlamıştım.”

“Galiba bütün bunlar olurken en çok hissettiğim şey yalnızlıktı. Etrafımda bana destek olan yeterince kişi yoktu” diyen Stasevska, bütün bu yaşadıklarının üstesinden, işine odaklanarak geldiğini söylüyor. “Eğer böyle olmasa başka türlü yapardım. Şu anda önemli olan klasik müzik dünyasını nasıl biraz daha eşitlikçi bir yer haline dönüştürdüğümüz. Bugün BBC Senfoni Orkestrası’nın şefi olduktan sonra hayatı biraz daha kolaylaşsa da “daha yapılacak çok iş var” diyor Stasevska. “Sanırım artık duvarları biraz daha az yumruklamam gerekiyor, onları yıkmak, fırsatlara erişebilmek için.”

Stasevska, “Zamanın bu noktasında yaşadığım için çok heyecanlıyım” diyor ve ekliyor: Daha geniş kesimlerden pek çok ses nihayet duyuldu. Bu klasik müzik anlatısı üzerinde muhteşem bir etkiye sahip. Altını çizmek istediğim şey, şu anda büyük değişikliklerin meydana gelmesinden çok mutlu olduğum. Bu sadece kadınlarla değil pek çok kesimle ilgili. Yönetici pozisyonlarını düşünün; konser programlarını kim belirliyor, şefler kim, kim çalıyor, kim yazıyor… Şu anda klasik müziği temsil eden kişiler daha geniş kesimlerden geliyor, bunun gelecekte yaratacağı etkiyi düşünün… Ben çok olumluyum, son üç senedir yaşananlar devrim niteliğinde…”

Stasevska bir kadın olarak verdiği mücadelenin onu ‘sertleştirmediğini’ de sözlerine ekliyor: “İnsanlar diyor ki bu tür şeyler seni sertleştirir, nasır tutarsın. Fakat bence bu çok kötü bir örnek. Ben daha sert olmak zorunda değilim çünkü bu bir şavaş değil. Bu yaşadıklarım beni ne daha sert yaptı ne de savaşçı haline getirdi. Ben her zaman odağımı, hayattan ve müzikten aldığım hazzı korudum. Ama daha yapılacak çok iş var.”

Fotoğraf: Sanna Lehto

IRKÇI TEHDİDE MARUZ KALMIŞTI

Stasevskaa’nın yaşadığı tek ayrımcılık cinsiyete dayalı olmadı. Ukrayna doğumlu Finlandiyalı şef, geçen yıl ırkçı yorumlara ve ailesine yönelik tehditlere maruz kalmıştı. Stasesvka, dünyanın en büyük klasik müzik festivallerinden biri kabul edilen ve yaklaşık 130 yıldır devam eden BBC Proms’un İngiltere'nin sömürgeci geçmişini anan eserlerin seslendirildiği kapanış konserini yönetti. BBC’nin açıklamasına göre o konserde pandemi düzenlemeleri gereğince eserler sözsüz seslendirildi. Ancak buna yönelik ırkçı tepki Stasevska’ya yöneldi.

***

Sosyal mesafeli orkestra konseri

Açık havada gerçekleştirilen konserde orkestra üyelerinin sosyal mesafe kurallarına uygun konumlanması nedeniyle, her zamankinden daha az sayıda müzisyenle sahneye çıkıldı. Ve bu duruma uygun bir program hazırlandı. İtalyan Barok müziği üzerine kurulu Pulcinella’yla, İtalyan müzik tarihi çalışan Raspighi’nin Rönesans resimlerinden ilham alan Trittico Botticelliano (Üç Botticelli Resmi) eseri de eşleştirildi.