Nobel Kimya ödülünü alan isimden 5 dakika içinde sonuç veren Covid-19 testi

DIŞ HABERLER SERVİSİ

Araştırmacılar, CRISPR gen düzenleme teknolojisini kullanarak koronavirüsü sadece 5 dakika içinde tespit eden bir test geliştirdiler. Aynı zamanda bu tanı yöntemi pahalı laboratuar donanımı gerektirmediği gibi, doktor klinikleri, okullar ve kamu binalarında da hızlı bir şekilde kullanılabilecek.

Sciencemag’den Robert F. Service’e konuşan Kalifoniya Üniversitesinden Moleküler Biyolog Max Wilson, “Gerçekten sağlam bir testleri var gibi gözüküyor" diye bir değrlendirme yaptı. CRISPR tanılama, koronavirüs testleme sürecini hızlandırma yollarından sadece biri. Yeni test şimdiye kadar yapılan en hızlı CRISPR tabanlı tanılama sistemi olarak gösteriliyor. Mayıs ayında iki araştırma ekibi, yaklaşık bir saat içinde sonuç veren CRISPR tabanlı koronavirüs testleri oluşturduklarını açıklamışlardı.

NASIL ÇALIŞIYOR?

CRISPR testleri SARS-CoV-2’ye has bir RNA dizisini tanımlayarak çalışıyor. Bunun için hedef RNA dizisine tamamlayıcı olan ve solüsyon içinde ona bağlanacak bir “kılavuz” RNA oluşturuluyor. Kılavuz hedefine bağlandığında, CRISPR aracının CAS13 “makasları” enzimi açılıyor ve yakındaki tek zincirli RNA’yı keserek ayırıyor. Bu şekilde test solüsyonu içine ayrı olarak var olan florlesan bir partikül salınıyor. Örneğe lazer ışığı vurulduğunda, salınan floresan partiküller yanarak virüsün varlığının sinyalini veriyor.

Buna karşın, ilk CRISPR testleri, araştırmacıların numuneyi çalışmadan önce ilk olarak potansiyel viral RNA’yı amplifiye etmesini gerekli kılıyordu. Bu da, karmaşıklığın, zaman ve maliyetin artmasına; kıt kimyasal belirteçler üstündeki baskının yükselmesine sebep oluyordu.

YENİ TANI KİTİNİ GELİŞTİREN EKİP İÇİNDE BU YILIN NOBEL KİMYA ÖDÜLÜNÜN SAHİPLERİNDEN BİRİ DE VAR

Şimdi ise, bu yılın Nobel Kimya Ödülünü yeni CRISPR keşfiyle alan isimler arasında olan Jennifer Doudna’nın başında olduğu araştırma ekibi, koronavirüs RNA’sının amplifikasyonunu gerektirmeyen yeni bir CRISPR tanı yöntemi geliştirdi. Doudna ve arkadaşları bunun yerine, testin hassasiyetini arttırmak için ortak çalışan çoklu kılavuzları bulacak yüzlerce kılavuz RNA’yı test etmek için aylar harcadı.

Henüz hakem değerlendirmesinden geçmemiş yeni bir yayında, tek bir kılavuz RNA ile, solüsyonun mikrolitresi başına 100 bin kadar virüs saptanabildiği bildiriliyor. Ve eğer ikinci bir kılavuz RNA eklenirse, mikrolitre başına 100 kadar virüsü saptayabiliyorlar.

Doudna ile projenin yönetilmesine yardımcı olan Glandstone Enstitüsünde kıdemli araştırmacı Melanie Ott, bunun yine de, mikrolitre başına bir virüs saptayabilen pahalı laboratuar tabanlı makineler kullanan geleneksel koronavirüs tanı düzeneği kadar iyi olmadığını söylüyor.

Buna karşın, standart testler 1 gün veya daha fazla sürede sonuç veriyorken, bu yeni düzenek, beş pozitif klinik numuneyi test başına sadece 5 dakika içinde mükemmel doğrulukla tanımlayabiliyordu.

STANDART TESTLERİN AKSİNE YENİ YÖNTEM BİR NUMUNEDEKİ GERÇEK VİRÜS MİKTARINI DA SÖYLEYEBİLİYOR

Wilson yeni testin başka bir avantajının daha olduğunu söylüyor: Yeni test, bir numunede bulunan virüs miktarını ölçebiliyor. Standart koronavirüs testleri tanı koyabilmek için virüsün genetik materyalini amplifiye ettiği (amplifikasyon) için, bu müdahale var olan genetik materyali değiştirdiğinden, bir numunede ne kadar virüs olduğunu tam olarak ölçebilme ihtimali de ortadan kalkmış oluyordu.

Ott ve Doudna’nın ekibi ise floresan sinyalin gücünün numunedeki virüs miktarına orantılı olduğunu buldu. Bu yöntemle, sadece bir numunenin pozitif olup olmadığı değil, aynı zamanda bir hastanın ne kadar virüsü olduğu da ortaya çıkıyor. Wilson, bu bilginin de doktorlara, her bir hastanın koşuluna uygun tedaviye karar vermesinde yardımcı olabileceğini belirtiyor.

Doudna ve Ott, ekip arkadaşlarıyla birlikte test düzeneklerini tasdik ederek bunu ne şekilde ticarileştirecekleri üzerine çalışıyorlar.