Okurların haklı uyarıları

“Jemmie Jem” takma adıyla yazan okurumuzun iletisini “çöp”ten son anda kurtardım!

Bana yabancı kişilerden gelen e-postalar, genellikle, “Eşim öldü, ondan yüklü bir miras kaldı. Müteveffa çok iyiliksever bir insandı. Eşimden kalan parayı seninle paylaşmak istiyorum! Lütfen bana yaz” türünden, akıl ve gönül çelici olduklarından, şeytana uymamak için hemen silerim onları! Zaten çoğunu da benim temizlememe gerek kalmadan, otomatik olarak “Junk Mail” kutusuna atıyor sistem.

Bu kez nasıl olduysa, e-postanın “konu” yerindeki Türkçe “iki ifade” sözü takıldı gözüme. İletiyi okuyunca anladım ki mektubu yazan, köşemizi sürekli izleyen “Cem” adlı okurumuzmuş. Üstelik e-posta adresinin altında, İngilizce “Say NO To Fascism!!!” (Faşizme Hayır De!!!) notu vardı. Biz de “TAMAM” diyerek aktaralım bu gizemli okurumuzun mektubunu:

“Merhabalar.
BirGün’deki yazılarınızı keyifle okuyorum. İlk defa yazıyorum size sanırım. Bazı kelimelerin ve ifadelerin aniden oluşan popülerliği konusuna değinmek istiyorum. Bunlardan biri ‘aynen öyle’. Bilmiyorum dikkat ettiniz mi? Nasıl olduysa, birdenbire popüler oldu bu ifade. Son 2-3 senedir filan, sağda solda hep bunu diyenlere denk geliyorum. Bana mı böyle geliyor yoksa? :)

Bir de, biraz sinir olduğum (Bakın bu okurumuz da, geçen hafta kulaklarını çınlattığımız Sayın Nuray Tülek gibi “sinir olabiliyor” bazen J. / A.A.’nın notu) bir ifade: ‘Sağ ol, teşekkür ederim’ (ya da öbür türlüsü, tersi yani). ‘Sağ ol’ ve ‘teşekkür ederim’ aynı anlamda oysa. Bu da sanırım, eskiye göre daha çok söyleniyor son zamanlarda. Sevgiler. Cem”

Okurumuzun değerlendirmesine ekleyecek bir sözümüz yok. İki konudaki eleştirisi de yerindedir.

• • •

“Asil üye” olur mu?
Okurumuz Orhan Keskinsoy soruyor:

“Hocam, BirGün dahil bir sürü yerde ‘asil’ ve ‘asıl’ sözcükleri karıştırılıyor. Geçenlerde Fikri Sağlar bile CHP içindeki ‘Asil ve Yedek Üye’den söz ediyordu. Bunu bir anlatsanız. Bu yanlış kullanım derneklerde çok görülüyor. ‘Asil üye’, neyin asili? Doğrusu ‘asıl üye’ değil midir? Selam ve sevgiler.”

Gerçekten de bu iki sözcük çoğu zaman karıştırılıyor.

Arapça kökenli “asıl” sözcüğü, “bir şeyin kendisi” demektir.

“Asil”in Türkçe karşılığı ise “soylu”dur. Ancak sözcüğün anlamlarından biri de, “Bir görevde temelli olan, vekil karşıtı”dır. Tıpkı “asaleten” ve “vekâleten” görev yapma durumlarının nitelik bakımından birbirlerinin karşıtı olması gibi, bu bağlamda “asil” de “vekil”in karşıtıdır. Belki de karışıklığa bu tanımlamalar yol açmaktadır.
TDK’nin “asıl üye” tanımı şöyle: “Bir görevde sürekli bulunan, yedek karşıtı”.

Dil Derneği’nin Türkçe Sözlük’ündeki tanımlama ise daha açıklayıcı: “Asıl üye: Belli sayıdaki bir çalışma grubuna öncelikle seçilen kişi.”

Bu açıklamaların ışığında, okurumuz Orhan Keskinsoy’un uyarısının çok yerinde olduğunu söylemeye gerek yok sanırım.

Sonuç olarak derneklerin, partilerin yönetim / denetim organlarına seçilen kişiler için kullanılacak doğru tanımlama, “asıl üye / yedek üye” biçiminde olmalıdır.

• • •

“Fasad” ne demek?
Nevşin Mengü’nün, 22 Mayıs 2018 tarihli BirGün’deki “N’olacak bu CNN’in hali” başlıklı yazısından:
“Yeni patron, Yeni Türkiye’nin Yeni CNNTÜRK’ünü kuruyor. Yeni yöneticiler izleyicideki kanalın algısını tamamen değiştirmek istiyor, onun için ekrandaki tüm tanıdık yüzleri gönderiyor. Bir nevi fasad değişikliği diyebiliriz.”
Sözü bağlamından koparmamak için alıntıyı uzun tuttum.

Sanırım çoğunuz da benim gibi yeni duymuşsunuzdur “fasad” sözcüğünü.

Önce dizgi yanlışı sandım. Sonra Türkçe Sözlük’te aradım ama bulamadım. Meğer daha çok mimaride kullanılan Fransızca bir sözcükmüş! Anlamı da “ön yüz”, “ön cephe” demekmiş. Yani sözün özü, CNN Türk’ün yeni patronu, kanalın ekran yüzlerini, vitrinini değiştirmek istiyormuş.

Bunu böyle açık söylemek varken, araya ne diye “fasad”ı, fesatı karıştırıyoruz!

Okurlar, Türkçe bir köşeyazısını anlayabilmek için ille de Fransızca sözlük karıştırmak zorunda bırakılmalı mıdır?

***

HAFTANIN NOTU

Bu köşedeki yazılarımızı uzun zamandır yalnızca “dil” konularına ayırıyorum. Oysa çeşitli konularda değinmek istediğim başka şeyler de var. Onlara da yer açmak amacıyla, bundan böyle köşemizin altında ayrı bir kutu içinde “Haftanın Notu”nu bulacaksınız. Böylece, her hafta dikkat çekmek istediğim bir konuyu, ayrıntıya girmeden gündeme taşımaya çalışacağım.