‘Orta’da kimse kalmadı
İPA’nın çalışmasına göre ‘orta sınıf’ta olanlar arasında en büyük gelir kaybını İstanbul’da olanlar yaşadı. En büyük eşitsizlik yine İstanbul’da. İPA’ya göre ‘ortanca yurttaş’ asgari ücretle geçinen kişi oldu. Anadolu’da kayıp daha az.
Haber Merkezi
İBB İstanbul Planlama Ajansı’nın çalışması Türkiye’de orta gelir grubunun nasıl eridiğini ortaya koydu. “Küreselden yerele orta sınıf ve gelir dağılımı” başlıklı çalışma İstanbul’da kendini orta sınıf sayan kesimin hızla eridiğini ortaya koydu.
Raporun giriş bölümünde araştırmanın amacı şöyle özetlendi: “Orta sınıf, toplumun ekonomik, sosyal ve siyasi yapısını şekillendiren önemli bir katman olarak kabul edilmekte. Orta sınıfın varlığı ve gücü ülkelerde hem kalkınma hem de sosyal eşitlik ve siyasal istikrarın sağlanması açısından fazlasıyla belirleyici olmakta. Bu sınıfın gelişimini destekleyen politikaların uygulanması, toplumun genel refah düzeyini artırmak için oldukça büyük önem teşkil etmekte.” Çalışmada Türkiye’de orta gelir grubuna ilişkin veriler sıralandı.
∗∗∗
ORTA GELİRLİ ASGARİ ÜCRETLİ OLDU
• Halkın yaklaşık dörtte üçü kendini orta sınıf görmekte.
• 2021 yılı ve sonrasında yaşanan yüksek enflasyon, ortanca hanehalkının net reel gelirini erozyona uğrattı. Önemli ölçüde tepedeki bir avuç insana gelir aktarıldı.
• 2021 sonrası dönemde reel medyan gelirdeki düşüş, Türkiye’de gelir dağılımının uçlara savrulduğunu ortaya koydu.
• 2007’de medyan gelir 2,7 kat asgari ücrete eşitken, 2023’te 1 asgari ücrete eşit oldu. Bu bağlamda, Türkiye’de ortanca yurttaş, asgari ücretle geçinen yurttaş konumuna geldi.
• Ülkedeki her üç haneden biri yoksul ve her an yoksulluğa düşebilir.
• Orta sınıf pandemi sonrası AB-27, G-7 ve BRICS ülkelerindeki orta sınıftan çok daha fazla güç kaybetti.
• Orta sınıfta yaşayan haneler, diğer iki uca yani alt ve üst sınıfa kaydı.
∗∗∗
YOKSULDAN ZENGİNE SERVET TRANSFERİ
• Servetin sınıfsal dağılımı incelendiğinde üst sınıfta toplandığı, zaman içinde orta ve alt sınıftan, üst sınıfa servet transferi yapıldığı görüldü.
• Diğer ülkelerin aksine, Türkiye’de eğitim düzeyi yükseldikçe, iş gücünün saatlik kazanç artışı görece düşmekte.
• Türkiye’de bölgesel gelir dağılımında farklılıklar fazlasıyla göze çarpmakta. Gelirin görece en adaletli dağıtıldığı bölge Ortadoğu Anadolu, en adaletsiz dağıtıldığı bölge ise İstanbul.
∗∗∗
GELİR KAYBI EN ÇOK İSTANBUL’DA
Araştırma sonucunda İstanbul özelinde de çarpıcı sonuçlara varıldı;
• İstanbul’daki hanehalkının yaklaşık %58’inin orta sınıfta.
• Çalışan orta sınıfın merkezi İstanbul’da, ortanca hanehalkının refah kaybı Türkiye hanehalkı ortalamasından daha fazla.
• Kentte hane halkının 2007’deki 100 TL’lik alım gücünün 2023’te 35 TL’ye gerilediği görülmekte.
∗∗∗
YOKSULLUĞA BİR ADIM MESAFEDE
•2007’de kentte ortanca hane halkının geliri asgari ücretin 4 katı iken, bu oran 2023’te 1,4 asgari ücret düzeyine indi.
•Üst gelir sınıfı ile alt gelir sınıfı arasındaki oran farkı da 2014 sonrası dönemde arttı.
•İstanbul’da görece üst ve orta sınıfta yaşayan hanehalkı oranı düşerken, yoksul ve yoksulluğa düşme riski olan hanehalkı oranı yükseldi.
∗∗∗
EĞİTİM ARTTIKÇA REEL SAATLİK ÜCRET DÜŞTÜ
Raporda yer verilen ILOSTAT verilerine göre şu değerlendirme yapıldı: “En fazla geliri reel olarak artan okur yazar olmayan kesim iken, en düşük reel gelir artışı sağlayan kesim de yüksek öğretimli kesim oldu. Reel gelir artışı ile eğitim düzeyi arasında ters yönlü ilişki mevcut olup, eğitim düzeyi arttıkça esas işinden elde ettiği gelir artışı düşmekte."
