Ortadoğu uzmanı Cockburn: Suriye’deki savaş Türkiye’yi içine aldı

ÖMÜR ŞAHİN KEYİF

Independent gazetesinin ünlü Ortadoğu Muhabiri Patrick Cockburn, son yazısında IŞİD saldırısının ardından yaşanan gelişmelerin Türkiye’yi bölgedeki çatışmanın içine çekmekte olduğunu yazdı. Geçen yıl kendisiyle yaptığımız görüşmede, AKP’nin IŞİD’e ilişkin politikalarının Türkiye’de bir felakete dönüşeceğini söyleyen Cockburn’la bu kez Suruç Katliamı sonrası AKP’nin içeride ve dışarıda yürüttüğü operasyonları konuştuk.

Geçen yıl bahsettiği muhtemel felaketin bugün yaşanmakta olduğunu ifade etti Cockburn, AKP’nin saldırılarının ise yeni ve daha büyük felaketler getireceği konusunda uyarıda bulundu.

Deneyimli gazeteci, radikal İslamcı IŞİD’in Türkiye’ye yönelik misillemede bulunma ihtimalinden bahsederken ise geçen Haziran ayı içerisinde 39 kişinin yaşamını yitirdiği Tunus örneğini verdi ve Tunus’un içinde Türkiye konuşlandığı kadar IŞİD’cinin konuşlanmadığını hatırlattı.

Türkiye’de tırmanan gerilimin nereye doğru yol aldığını düşünüyorsunuz?

Son 48 saat içinde yaşan gelişmeler her yerde siyasi gerginliği artırıyor. Politik durum daha önce olduğundan tehlikeli. Kandil’e yönelik Türk hava saldırısı PKK’yle olan ateşkesin bittiği anlamına mı geliyor? Bu saldırılar birbirini takip eden seriler şeklinde mi devam edecek yoksa tek parça mı olacak? Hükümet, tek parça olmasını planlasa bile muhtemelen PKK misilleme yapacak ve bu da daha fazla saldırılara yol açacak.

Peki bunun Suriye’ye nasıl etkileri olacak?

Amerikalılar’ın Suriye’deki ana askeri müttefikleri PYD’ydi. Yakın işbirliği içindeydiler. (ABD) IŞİD’in Kobane’yi almasını önlemek için askeri destek veriyordu. Bunun örneğini yakınlarda Tel Abyad’da gördük. Fakat Amerikalılar kendi hava kuvvetleri PKK’nin Suriye kolunu desteklerken, Türk hava kuvvetlerinin Kandil’de PKK’yi vurmasına ikna oldu. Bu çok tuhaf bir durum… Türkiye’nin Suriye sınırının ötesine müdahalede ne kadar ileri gideceği de önemli. Türkiye’nin Suriye’ye sınırı 550 mil (880 kilometre) ve bunun yarısı PYD tarafından kontrol ediliyor. Türkiye bu alanlara girecek mi, mesela? Peki ya Suriyeli Kürtler’den direniş gelirse bunun sonucu ne olur? Ayrıca Amerikalılarla ittifak biterse yüzlerini Esad’a dönerler. Peki bir ‘uçuşa yasak bölge’ olacak mı? Nereye ve kime karşı olacak? Suriyeli mülteciler burada mı yaşayacak? Bu da çok tuhaf olur? Aynı zamanda Türkiye’nin IŞİD dışındaki ve yine Selefi cihatçılar tarafından yönlendirilen Suriyeli muhaliflerle ilişkisi nedir? Özetle, bana son 48 saate bakıldığında Suriye ve Irak’taki kriz Türkiye’ye doğru genişledi, Türkiye’yi de içine aldı gibi geliyor.

Türkiye’nin aynı anda hem PKK’ye hem de IŞİD’e saldırmasını nasıl değerlendiriyorsunuz?

Bu çok garip. Öncelikle Türkiye IŞİD’e karşı ne kadar ve nerede savaşmak istiyor? Sadece Türk hava kuvvetlerinin müdahalesi bile muhtemelen devasa bir değişikliğe neden olacak… Çünkü hava saldırısının büyük bölümü Amerikalılar tarafından sürdürülüyor. En büyük değişiklik Amerikalıların İncirlik Üssü’nü kullanması. IŞİD’e karşı daha çok hava gücü kullanacaklar. Fakat İŞİD’e karşı yoğun hava saldırıları bile Suriye’de ve Irak’ta askeri dengeyi etkilemedi. Belki ABD Hava Kuvvetleri şimdi bunu yapabileceğini düşünüyordur ama deneyimler bunu yapmadığını gösteriyor. İşin içinde Irak, Kürt, Türk politikaları, Amerikalılar, IŞİD, Suriyeli Kürtler, Esad gibi çok fazla aktör var, dolayısıyla sonucun ne olacağını kestirmek çok zor. Ama bence IŞİD yakın zamanda yenilemeyecek. Eğer ciddi ciddi saldırı altındalarsa, geçmişteki deneyimlerimize bakarak IŞİD’in her zaman kendilerine saldırana aşırı şiddetli misilleme yaptığını söyleyebiliriz. Bunu askeri olarak yapabilirler. Ama deneyimler aynı zamanda sivil hedeflere saldırmaktan çok mutlu olduklarını gösteriyor; Tunus’ta, Kobane’de, Irak’ta olduğu gibi… Eğer Türkiye, IŞİD’i ciddi şekilde vuruyorsa o zaman Türkiye içinde misilleme saldırıları bekleyebiliriz.

IŞİD göstermelik bir hedef olabilir mi?

Bunu söylemek için biraz erken. Ama şimdiye kadar gördüğüm kadarıyla hava saldırıları PKK’ye karşı yapılıyor, Kandil’e karşı; IŞİD’e karşı değil. Şimdiye kadar Türkiye içinde ciddi ciddi kaç tane IŞİD üyesini tutukladılar, IŞİD’i ne kadar sıkıştırdılar bilmiyorum. Şu anda pek çok şey muğlak; Bu yaşananlar Amerikalılar’ın müttefik değiştirdiği, Kürtlere karşılık Türkleri seçtiği anlamına mı geliyor? İncirlik’in kullanımı dışında Türklerin ne yapmasını bekliyorlar? Bunları yanıtlamak için çok erken ama iyi görünmüyor.

Türkiye İncirliği PKK’ye saldırı izni karşılığında mı verdi?

Yüksek ihtimalle… Amerikalıların birkaç saattir bu konuda ne dediğini dinlemedim ama işaretler Türklerin Amerikalılara bunu söylediğini gösteriyor.

Son konuşmamızda AKP’nin IŞİD’e ilişkin politikalarının bir ‘Felakete dönüşebileceğini söylemiştiniz. Bahsettiğiniz felaketi mi yaşıyoruz şu an?

Açık ki Türkiye, destek alması ve sınırı kullanması konusunda müsamaha gösterdiği IŞİD’i güçlendirdi. Felaket hâlihazırda yaşanıyor. Ve şu anda yaşananlar da yeni felaketlere yol açacak. Çünkü Türkiye Irak ve Suriye’deki iç savaş ortamıyla bağlanıyor. Üstelik gelişmeler, Türkler’le; Suriye, Türkiye ya da herhangi başka bir yerdeki Kürtlerin arasını daha da bozacak. Çok fazla şey olabilir…

İran’ın bu konuya nasıl tepki vereceğini bilmiyoruz. PKK’ye ve PYD’ye daha fazla destek olacaklar mı, bu ne kadar fark yaratacak? Şu an itibarıyla Suriye Kürtleri’nin ABD tarafından ihanete uğramış hissedip hissetmediklerini, Amerikalılar’ın onlarla ittifakını devam ettirip ettirmeyeceğini de bilmiyoruz. Zaten çok karmaşık bir durum vardı şimdi daha da karmaşık oldu, zaten felaket vardı daha fazla felaket geldi…

Bütün bunların Erdoğan’ın geçen seçimde istediğini alamaması ve almak istemesi dolayısıyla yapıldığı görüşüne ne diyorsunuz?

Büyük olasılıkla iktidar partisi Kandil’de PKK’yi ve Kürt aktivistlerini hedef alarak Türkiye içindeki Kürt seçmeni daha fazla yabancılaştırmaya çalışıyor. Ama bunun ne demek olduğunu bilmiyorum. Bu milliyetçilerle bir ittifak arayışında olduğu anlamına mı geliyor yoksa erken seçim istediği anlamına mı? Şu anda durum çok muğlak ve kaotik. Önümüzdeki birkaç günün ötesini görmek zor. Ama Türkiye’de ne olursa olsun işler çok daha şiddetli ve güvensiz olacak gibi görünüyor.

ABD Türkiye ilişkileri yeni bir döneme mi giriyor?

Öyle görünüyor. Ama durum karmaşık. Çünkü dediğim gibi ABD’nin Suriye’deki askeri müttefiki Suriyeli Kürtler. Amerikalılar şimdi onlara karşı olmaya mı karar verdi yoksa hem Türkiye hem de onlarla müttefik olmaya mı karar verdi? İncirlik’in açılmasını istiyorlar, her zaman PKK’ye karşı oldular, Türkiye’nin IŞİD’e karşı daha aktif savaşmasını talep ettiler. Buradan bakılırsa basitçe savaşı yayıyorlar. Ve bu IŞİD’in işine yarar.

Türk istihbaratının IŞİD’le ilişkisi olduğuna yönelik şüphelere nasıl yaklaşıyorsunuz?

Açık ki IŞİD’le ilişkileri olduğuna dair şüpheler var, bilhassa IŞİD’e karşı çok müsamaha gösteriyorlar. El Nusra Cephesi’ne ve diğer Suriyeli muhaliflere karşı müsamaha gösterdiklerine dair de daha güçlü şüpheler var. Bence akılda tutulması gereken Suriyeli muhaliflerin bütününün radikal Selefi cihatçılar tarafından kontrol ediliyor olduğu. Bu sadece benim fikrim de değil, zamanında Amerika’nın ılımlı isyancıları desteklemesini savunan Şam’ın Eski Büyükelçisi Robert Ford, senenin başında Suriye’deki bütün silahlı muhaliflere IŞİD ve El Nusra’nın hakim olduğunu söyledi. Dediğim gibi, şu anda Türkiye’ye dair pek çok sorunun yanıtı muğlak. Ama durum kötü görünüyor. Bu gelişmelerin sonuçları şiddetin Türkiye içinde yayılması ve Suriye içindeki şiddetin artması olacak. Buradan çıkan sonuç iyi olmayacak.