Ötekilerin sesi BirGün
NewsLabTurkey medyada sıradan insanların öznesi olduğu haberler üzerine araştırma yayımladı. BirGün’ün açıkça mağdur olarak tanımlanan bireylerden yana bir tavır aldığı vurgulandı. Raporda şu ifadeler yer aldı: “Söz konusu haber dili olduğunda BirGün gazetesinin başlığa yorum katmaktan çekinmeyen ve politik bağlam oluşturan bir yaklaşımı olduğundan bahsedilebilir”
HABER MERKEZİ
Dijital Medya Araştırmaları Derneği bünyesinde faaliyetlerine devam eden NewsLabTurkey, ‘Sıradan İnsanların Günlük Gazetelerdeki Temsili’ başlıklı bir araştırma yayımladı. Araştırma kapsamında, 7-11 Haziran 2021 tarihleri arasında BirGün, Cumhuriyet, Evrensel, Hürriyet, Karar, Milliyet, Posta, Sabah, Sözcü, Takvim, Yeni Şafak ve Yeni Yaşam gazetelerinin basılı versiyonlarında yer alan haberlere yönelik geniş bir içerik taraması gerçekleştirildi. Gazetelerin içeriklerinin ağırlıklı olarak hangi haber konulardan oluştuğu ve sıradan insanları anlatan haberlerin ne şekilde yer aldığı incelendi.
Çalışmada, devlet kurumlarının, devlet görevlilerinin ve bürokratların en yaygın haber özneleri olduğuna dikkat çekildi. Sıradan insanların öznesi olduğu haberlerin de yoğun şekilde gazete sayfalarında yer aldığı aktarılırken, “Sıradan insanların gazete temsiliyeti olay deneyimleyen özne olmanın ötesine geçemiyor. Ülkenin gündemine dair sıradan insanların görüşlerine yer veren gazetelerin sayısı oldukça az. Sıradan insanların haber öznesi olduğu içerikler suç, ölüm ve kaza gibi konularda yoğunlaşıyor” tespiti yapıldı.
TEMSİL EDİLMEYENİ GÖRÜNÜR KILIYOR
Gazetemiz BirGün’ün, bir siyasetçi ya da siyasi partiyle ilgili haberlerin sayısına bakıldığında ilk sırada yer alan yayın organı olduğu belirtildi. Bununla ilgili olarak, BirGün’ün, ‘özellikle mevcut iktidara yakın çizgide yayın yapan gazetelerde yeterli temsil edilmeyen siyasi figürleri görünür kılacak bir editöryal seçim yaptığı’ yorumunda bulunuldu. “Sivil toplum örgütleri ve temsilcilerine ilişkin haberler genel olarak gazetelerde çok sık yer almıyor” denilen çalışmada, BirGün, Cumhuriyet, Evrensel ve Yeni Yaşam’ın bu alana eğildiğine vurgu yapıldı. Çalışmada şu ifadeler yer aldı.
“Yeni Yaşam, Evrensel, BirGün, Cumhuriyet’te sivil toplumun görünürlüğü daha belirgindi. Takvim Gazetesi’nde ise sivil toplum örgütleri ve temsilcilerinin haber öznesi olduğu hiçbir içeriğe yer verilmemiş. 12 gazetenin 5 günde yayınladığı toplam haberlerin sadece %2,9’u bu kategorideki aktörlere değinmiş.”
Sıradan insan haberlerini ele alma konusunda medyanın tutumuna ilişkin yapılan değerlendirmede, “Sıradan insan haberlerinin yoğunlaştığı sayfalar gazeteden gazeteye değişse de temelinde günlük suçlar ve şiddet olan haberler üçüncü ve dördüncü sayfalarda yoğunlaşıyor. Özellikle üçüncü sayfaların gazeteye göre değişmekle birlikte çoğunlukla tek sütunda toplanan kısa haber bölümlerinde sıradan insan haberlerine sıklıkla yer verildiğini görmek mümkün oluyor” görüşü aktarıldı.
Haber dili konusunda ise “Rutin haber dili kullanımı aynı zamanda haberin derinleşmesini engelleyen, haberin sosyal ve hukuki boyutlarını çoğu zaman atlayan bir karakter sergiliyor; hatta yer yer şiddetin tasvir edildiği ve şiddetin failinin adı ya da soyadı gibi detaylar üzerinden mizahi şekilde başlığın belirlendiği örnekler görmek mümkün oluyor” tespiti yapıldı.
Sıradan insanlara ait haberlerin genellikle suç, sağlık, kadın cinayetleri ve doğal afeteler gibi olumsuz nitelikte olduğu kaydedilerek şöyle devam edildi:
“Olumsuz haberlerin çoğunluğunda haberin öznesinin kadın olması da önemli bir çıktıydı. Bu elbette kadın cinayetleri ve kadına yönelik şiddet kategorisinin burada öne çıkmasından da kaynaklanan bir durum; fakat politik elit, bürokratlar gibi diğer popüler kategorilerdeki erkek yoğun temsiller düşünüldüğünde kadınların gazetelerdeki görünürlüğüne ilişkin bir fikir sahibi olmak da mümkün oldu bizim için.”
Gazetelerin tek tek değerlendirildiği bölümde ise BirGün’ün sıradan insanlara ilişkin içeriklerde başlığa yorum katmaktan çekinmeyen ve olaylara politik bağlamıyla yaklaşan habercilik tarzına vurgu yapıldı. Çalışmada ‘açık olarak mağdurdan yana’ şeklinde tanımlanan gazetemizle ilgili şu görüşler yer aldı:
“Söz konusu haber dili olduğunda BirGün Gazetesi’nin başlığa yorum katmaktan çekinmeyen ve politik bağlam oluşturan bir yaklaşımı olduğundan bahsedilebilir. Haberlerin çoğu olumsuz gelişmelere dair ve olumsuz bir tonla yazılırken, haber dilinde 11 Haziran 2021 tarihli ILO ve UNICEF tarafından hazırlanan rapora dair “Tablo utanç verici” başlığında geçen “utanç verici” gibi tanımlayıcı kalıplar ve 10 Haziran 2021 tarihli “Hendek’te yalnızdılar bugün yalnız olmasınlar” haberinin başlığındaki gibi eyleme çağıran ve duygusal ton barındıran kullanımları sık sık gözlemek mümkün oluyor.
BirGün’ün açıkça mağdur olarak tanımlanabilecek grup bireylerden yana bir tavır aldığını görmek mümkün. Gazetenin sıradan insanlara ilişkin haberleri de kadına yönelik şiddet, işçi hakkı ihlalleri gibi konularda yoğunlaşıyor. BirGün’ün bağlam sağlama teknikleri özellikle de sıradan insanlara ilişkin haberlerde sık sık kullanılıyor. Birey hikâyelerini majör siyasi ve ekonomik yapıyla bağlantılandıran 10 Haziran 2021 tarihli “Bir çocuğun hayali: Evde yiyecek olması” başlıklı çocuk yoksulluğunu/açlığını siyasetteki genel durumla bağlayan haber bunun örneklerinden biri. Haber görseli kullanımında görsel kullanılan haberlerde haberin öznesi çoğunlukla görünür durumda oluyor.”