Palmiye yağı doğaya da sağlığa da zararlı

Tartışmalara sebep olan palmiye yağı birçok gıda ürününde kullanılıyor. Oysa; dilimlenmiş hazır ekmeklerde, çikolata, bisküvi, margarin, hazır çorba, pizza, cips vb. gibi ürünlerde karşımıza çıkan bu yağ, hem insan sağlığına hem de soluduğumuz havaya hem de yaban hayata zarar veriyor.

2014’te Avrupa Birliği’nde çıkarılan bir yasa, gıda ürünlerinde palmiye yağı kullanan üretici firmaların bunu bu isimle malzeme listesinde göstermesini zorunlu hale getirdi. Ancak bu kural kozmetik ürünleri için geçerli değil. Bu yüzden şampuandan sabuna ve ruja kadar birçok üründe palmiye yağı kullanıldığı tüketiciler tarafından bilinemeyebiliyor.

Kanserojen madde taşıyor

2017’de Avrupa Gıda Güvenliği Kurumu’nun (EFSA) Nutella başta olmak üzere birçok üründe kullanılan palmiye yağının kanser riskine işaret etmesi, bu bitkisel yağın sağlık ve çevreye olan etkilerini yeniden gündeme taşıdı. EFSA, palmiye yağının 200 dereceden yüksek ısılarda rafine edilmesi halinde, diğer bitkisel yağlardan daha çok kanserojen madde ortaya çıkarttığını açıkladı. EFSA’nın yanında Dünya Sağlık Örgütü, BM Gıda ve Tarım Örgütü gibi kuruluşlar palmiye yağındaki GE olarak bilinen kanserojen maddenin arz ettiği tehlikeye dikkat çekti.

Çevreye zararları fazla

Palmiye çiftlikleri yağışlı, tropik ormanların olduğu bölgelerde kuruluyor. Orangutan gibi hayvanların yuvası olan bu ormanlar tarumar ediliyor. Palmiye çiftliklerine alan açmak için ormanların kesilmesi ve avlanma nedeniyle bu hayvanların bir kısmı nesli tükenme tehlikesi ile karşı karşıya. Örneğin Borneo orangutanları bu tehlike bakımından kırmızı listede yer alıyor.

Tehlikede olanlar sadece hayvanlar da değil. Uluslararası Af Örgütü’nün 2016’da yayınladığı bir rapor, Endonezya’da 8 yaşındaki çocukların bile tehlikeli koşullarda palmiye yağı üretiminde çalıştırıldığını ortaya koymuştu. Araştırmalar ayrıca palmiye yağı üreten büyük şirketlerle yerel halk arasındaki çatışmalı ortamdan söz ediyordu.

Palmiye yağı üretimi büyük orman yangınlarıyla da ilişkilendiriliyor. 2015’te Singapur’u etkisi altına alan hava kirliliği Endonezya ormanlarındaki yangınlardan kaynaklanmış, kirlilik seviyesi normal düzeyin çok üzerine çıkmıştı. Öte yandan ormanlık alanların yok edilmesi iklim değişikliğini de olumsuz etkiliyor. 2005-2015 yılları arasında Borneo adasındaki ormansızlaştırmanın yüzde 50’si palmiye çiftliklerinden kaynaklanmıştı.

Peki çözüm ne?

Palmiye yağı üreticileri çözümü sürdürülebilir üretimde görüyor. Bu çevreye, ormanlara, yabanıl hayata ve insanlara zarar vermeden yapılan üretim anlamına geliyor.

2003’te Sürdürülebilir Palmiye Yağı Grubu adı altında bir araya gelen üreticiler bu fikir ve uygulamayı teşvik etmeye başladı. Ama, Dünya Doğayı Koruma Vakfı (WWF), bugün üretilen palmiye yağının sadece yüzde 18 kadarının “sürdürülebilir” nitelikte olduğunu ifade ediyor.