Pazar daralıyor, tahsilat artıyor

Tolga UĞUR

Türk Lirası’ndaki değer kaybı, düşen satın alma gücü ve yüksek vergiler nedeniyle otomobil piyasasında fiyatlar hızlı bir şekilde artarken vatandaşlar için arabaya ulaşmak her geçen gün daha da zorlaşıyor. EBS Danışmanlık Genel Müdürü Erol Şahin’in TÜİK verilerinden yaptığı hesaplamaya göre, 2004 yılında bir otomobil için 83 aylık asgari ücret yeterliyken, 2022 yılında araba sahibi olabilmek için 123 aylık asgari ücret gerekiyor.

Döviz kurunun yeniden yükselmesi, otomotiv firmalarını da harekete geçirdi. Birçok marka geçen hafta kur farkını fiyatlara yansıttı. Zam oranları yüzde 3 ila yüzde 7 arasında değişiyor. Vergi dilimi değişen bazı modellerde ise fiyat artışı yüzde 10’a yaklaştı.

Araba sahibi olmanın önündeki en büyük engellerden birisi uygulanan yüksek vergi politikası. Merkezi yönetim bütçe gelirleri verilerine göre, 2022 yılında motorlu taşıtlardan alınacak özel tüketim vergisi (ÖTV) hedefi 72 milyon 100 bin TL. Ancak, yılın ilk dört ayında şimdiden 32 milyon 584 bin TL gelir toplanarak bütçe hedefinin yüzde 45’ine ulaşıldı.

2020 ve 2021’de de motorlu taşıtlardan bütçe hedefinin üstünde ÖTV toplanmıştı. Geçen sene bütçe hedefi 39 milyon 644 bin lirayken toplanan meblağ 66 milyon 371 bin TL olmuştu. 2020’de ise motorlu taşıtlar ÖTV’sinden 18 milyon TL gelir beklenirken, 46 milyon 596 bin TL kasaya girmişti.

Erol Şahin, otomobil satın almanın her geçen gün daha da zorlaştığının altını çizerek “Türkiye’deki insanlar, Avrupa’dakiler kadar kazanmasa bile de onlardan çok daha fazla vergi ödüyor. Üstelik verginin de vergisini çıkardık. TÜİK’e göre 2004 yılında benzinli bir aracın ortalama fiyatı 25 bin 786 liraydı. Asgari ücret ise 310 lira. Yani, 83 asgari ücretle bir otomobil alınabiliyordu. 2022 aracın fiyatı 523 bin lira, asgari ücret ise 4 bin 253 lira oldu. Araba sahibi olabilmek için 123 aylık asgari ücret gerekli” ifadelerini kullandı.

15 YAŞ ÜZERİ ARACA MAHKÛM

EBS Danışmanlık’ın derlediği verilere göre, Ocak-Nisan döneminde Türkiye’nin otomotiv ihracatı yüzde 20,72 azaldı. İkinci el otomotiv pazarı ise mart ayında yüzde 11,3 artarak 503 bine çıktı. Bu satışların yarısı ise 15 yaş ve üzeri araçlar oluşturuyor.

Şahin, otomotiv piyasasındaki daralmanın devletin kasasına giren miktarı düşürmediğini belirterek “İlk dört ayda motorlu taşıtlardan tahsis edilen ÖTV miktarı geçen seneye göre yüzde 62,2 arttı. Ama ne enteresandır ki pazar yüzde 17,9 daraldı. Yani pazar daralıyor, tahsilat artıyor. Otomotiv pazarı aslında geçen yılın sonundan beri daralıyor. Kur artışları bunun en önemli nedenlerinden birisi. Ayrıca otomotiv ihracatımızın yüzde 90’ını yaptığımız Avrupa’da da pazar daraldığı gibi, ihracat verileri de düşüyor” değerlendirmesini yaptı.

VERGİ DİLİMLERİ İŞLEVSİZ KALDI

Otomotiv fiyatlarındaki hızlı artış otomobillerde uygulanan birçok vergi dilimini işlevsiz bıraktığını hatırlatan Şahin, “Matrahlara bakarsanız, devlet diyor ki benim yüzde 45’ten 220’ye giden bir ÖTV baremim var diyor. Ama yüzde 45-50 çoktan öldü. Hatta, ocak ayında devlet araya bir dilim koyarak, yüzde 50-80’lik dilimlerin arasına 60 ve 70’lik iki dilim ekledi. O dilimlerden 60’lık olan neredeyse ölmek üzere. Ocak ayında satılan her 100 otomobilin 46,7’sı yüzde 80’lık dilimden satılıyormuş. 29 tanesi yüzde 70’lik dilimden satılıyormuş. ÖTV matrah güncellemesinin hemen ardında, mürekkebi kurumadan, yüzde 57’ye çıkmış. Mart ayında yüzde 64,6 oldu, Nisan’da ise yüzde 72,2. Yüzde 50’lik vergi diliminin payı ise yüzde 0,1. Yüzde 60’lık vergi diliminin payı yüzde 9,1’e indi Nisan’da” dedi.

Erol Şahin, otomotiv piyasasının yeniden ulaşabilir olması için en önemli çözümün satın alma gücünün artırılması olduğunu belirtirken, bankaların otomotiv kredilerde uygulanan sürenin 5-6 yıla çıkarılması ve vergilerin azaltılmasının kısa vadede piyasayı kısmen de olsa rahatlatabileceğini sözlerine ekledi.