Pek çok sıkıntının panzehiri

Yeşim Pütgül

Yıllar önce Arhavi’ye bir arkadaşımın köyüne gitmiştim. Annesi evli olduğumu öğrenince bana yarı Lazca yarı Türkçe (anlayabileyim diye) bir türkü söylemişti de kulaklarıma kadar kızarmıştım. Türkü, bırakın erotik tanımını apaçık pornoydu. Sonraları kentli, okumuş, çalışan, orta sınıf kadınlar olarak ne denli tutucu olduğumuzu tartışmıştık. Tam da o sıralar hatırladım Filiz Bingölçe’nin ‘Kadın Argosu Sözlüğü’nü ve yayımlandığında okuyarak ne denli eğlendiğimizi, bilgilendiğimizi… İşte bu sözlüğün üçüncü baskısı yayımlandı geçen günlerde. Filiz Bingölçe artık aramızda değil ancak kadınların sözlü geleneğini kayıt altına alan yaklaşık 5 bin maddelik çalışması, tekrar basıldı.

Alfa Yayınları’ndan çıkan kitap, 2001 yılında Metis Yayınları’ndan çıkan Kadın Argosu Sözlüğü ve 2005 yılında AltÜst Yayınları’ndan çıkan Kadın Argosu Sözlüğü-2’nin birleştirilmiş hali. Kitapta, önceki iki çalışmanın giriş bölümleri de aynen yer alıyor. İlk baskıda sözcüklerin nasıl derlendiğini şöyle anlatmış Filiz Bingölçe:

“Bu sözlüğün içeriğini derlerken en basit yönteme başvuruldu. Kadınlarla konuşuldu ve aynı kapıya çıkan bir iki sorunun içi dolduruldu.

-Kendi aranızda konuşurken ….’ya ne dersiniz?

-Erkeklerin anlayamayacağı biçimde söylemek istediğinizde nasıl söylersiniz?

-…. gibi durumlar için ne söylersiniz?”

Bu sözlüğün asıl karakterinin sözlü kültüre dayandığını da belirten Bingölçe, içeriği ise şöyle tanımlıyor:

“Bir dil oyunu mu bu? Evet…

Kadınlar arası tanışıklığı mı güçlendiriyor? Tabii…

Erkeklere kapalı bir üstünlüğü mü kanıtlıyor? Galiba…

Bir dil bağıyla kopmaz bir doku mu oluşturuyor? Şüphesiz…

Şifrelerle anlaşma çabası mı? Yer yer…

Hayatı kendi dünyasıyla karşılama gayreti mi? Sanırım…

Pek çok sıkıntının panzehiri mi? Kesinlikle…

Gizli mi? Şimdiye kadar…”

MÜSTEHCENLİK SUÇLAMASI

2001 yılında kadınlara eksik, yanlış buldukları veya bu sözlükte hiç yer almayan kavram ve deyimleri iletme çağrısıyla yayımlanan kitap, ne yazık ki aynı yıl Beyoğlu Cumhuriyet Savcılığı’nın toplatma istemiyle karşılaştı. Her ne kadar toplatma kararı verilmese de ‘müstehcen kitap yayımlamak’ suçuyla yazar ve yayıncı aleyhine açılan dava devam etti. Bilirkişi olarak atanan İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölüm Başkanı Prof. Dr. Mustafa Özkan’ın değerlendirmesi, hem yayıncının hem de yazarın içini rahatlattı. Prof. Özkan raporunda sözlüğün müstehcen olarak nitelendirilemeyeceğini, “isnat edilen cinsel duyguları tahrik etme fiilinin sözlük yayımlama yoluyla oluşmayacağını ve sözlüğün dilbilimsel bir eser” olduğunu belirtmişti. Neticede dava 2004’te beraat kararıyla sonuçlandı.

Bu olumlu sonuç ertesi yıl, ‘Kadın Argosu Sözlüğü-2’nin gönül rahatlığıyla yayımlanmasını sağladı. İlk baskıda yapılan “eksikleri birlikte giderme” çağrısı yoğun bir karşılık bulmuş, binden fazla kadın ve erkekle yapılan birebir görüşmeler sonunda Bingölçe, 2 bin 500’den fazla yeni madde derlemişti.

‘BİZ BURADAYIZ’

Ocak 2016’da aramızdan ayrılan Filiz Bingölçe’nin çalışması, kadın araştırmalarında halen hatırı sayılır bir yere sahip. Kadınların kendileriyle, bedenleriyle, duygu ve düşünceleriyle nasıl alay ettiklerini gösteren, yaratıcılıklarını ve fantezilerini ortaya koyan bir sözlük bu. Aksu Bora, Alfa’nın iki çalışmayı birleştiren son yayınına yazdığı önsözde, kitabın feminist boyutuna odaklanarak sözlüğün tıpkı sokakta kahkaha atmak gibi ‘biz buradayız’ dediğini belirtiyor.

Evet, ‘Kadın Argosu Sözlüğü’, kadınların “Biz buradayız” dediği, neşeli, eğlenceli, açık sözlü ve meydan okuyan bir çalışma. Tabii pek çok kadının bu ülkede yaşadığı ve bu dili konuştuğundan kuşku duymasına yol açacak kadar başka âlemlerden sözcükler, tanımlar, küfürler içerdiğini de söylemek gerek. Tanımlar ve küfürler kadar açıklamalar da eğlenceli. Vibratöre ‘Yapay koca ya da otomatik pilot’ adını takan, ereksiyon sorunu olan erkeklerle alay etmek için “krikosuz yapamaz” diyen, cinsel açıdan isteksiz kadını ‘etyemez’, menopozu ‘al entarisini kaybetmek’ olarak tanımlayan sözcükler bunlar. Bu kelimeler kitaptaki maddelerin en masum olanları. Galiz küfürler içinse bir sözlük edinmenizde fayda var…