Performansı kaldır temel ücret sağla
Sağlık emekçilerinin ücretleri eriyor. Düzenlemeler yapılsa da sorunları çözmedi. Ankara SES Eş Başkanı Yalçınkaya: Performansa dayalı ücret sistemini kaldırıp yoksulluk sınırı üzerinden temel maaş belirlenmeli.
Emek Servisi
Hekimler, hemşireler, hasta bakıcılar sağlık sisteminin tüm çalışanları mevcut sağlık politikalarından hoşnutsuz. Sağlık politikaları halkın nitelikli, ücretsiz hizmete ulaşmalarını engellediği gibi çalışanların da emeğini değersizleştirdi. Emekçilerin çalışma koşulları ağırlaşırken özellikle yüksek enflasyonda yoksullaşma da yakıcı bir hal aldı. Bir uzman hekim bundan sadece 5 yıl önce yoksulluk sınırı üzerinde gelir elde ederken şu anda bunun binlerce lira altında. İş bırakma eylemleriyle, yürüyüşler ve basın açıklamalarıyla bir kamuoyu yaratılıp, yasal düzenlemeler sağlansa da sorunlar ne yazık ki devam ediyor. Yapılan düzenlemeler eksik ve sorun çözücü değil.
ÜCRETLERDEKİ GERİLEME DİKKAT ÇEKİCİ
Sadece son 5 yılda sağlık emekçilerinin ücretlerinde ciddi bir gerileme meydana geldi. Uzman hekim ve hemşire maaşları sorunun büyüklüğünü gözler önüne seriyor. Bir uzman hekim 2017 yılının Mayıs ayında yoksulluk sınırının 276 lira üzerinde maaş alıyordu. Uzman hekim maaşları bu yılın mayıs ayı yoksulluk sınırının 6 bin 389 lira altında maaş alıyor. Hemşirelerde de durum vahim. Bir hemşire 2017 yılının Mayıs ayında yoksulluk sınırının 1606 lira altında maaş alıyordu. Bu yılın mayıs ayında fark 11 bin 268 liraya çıkmış durumda.
Bir uzman hekim 2017 yılında 9 maaş tutarıyla bir markanın alt sekment aracını satın alabiliyordu. Bugün aynı markanın alt sekment aracını alabilmek için 23 maaş ödemek zorunda. Ancak ücretler yoksulluk sınırının oldukça altına gerilediği için tüm harcamalar faturalar, kira, gıda gibi temel tüketim maddelerine harcanmak zorunda. Birikim yapamayan sağlık çalışanı için artık araç sahibi olmak neredeyse hayal.
3600 EK GÖSTERGE MERHEM OLMADI
Kamu emekçilerine yönelik 3600 ek gösterge vaadiyle ilgili 4 yıl sonra düzenleme yapıldı. Düzenleme 2023 yılının ilk ayında yürürlüğe girecek. Ancak sağlık emekçilerinin ücretlerindeki erime bu düzenlemeyle giderilmeye yakın değil.
Mayıs ayı açlık sınırının 6 bin 17 lira olarak açıklandı. Düzenleme ile 30 yıl hizmeti olan sağlık emekçilerine 3600 ek gösterge ile elde edeceği 6 bin 861 lira emekli maaşı sunuluyor. Sağlık ve Sosyal Hizmet Emekçileri Sendikası’nın (SES) bu konu hakkındaki görüşü şöyle: “Kamu emekçilerinin 4 yıllık beklentisi tüm emekçileri kapsamayan açlık sınırı düzeyinde maaş ile hayata geçmiştir. Sağlık emekçilerine düzenleme ile bir iyileştirme yapıldığı ifade edilse de, yapılan düzenleme ile sağlık emekçilerinin emeklilik gelirlerini, geçen seneki reel gelirlerine bile taşımamıştır. Sağlık emekçileri ve emeklilerin maaş katsayılarının reel enflasyon yerine TÜİK’in belirlediği enflasyon üzerinden artırılması ek gösterge düzenlemesi kadük duruma düşmüştür.”
Sağlık emekçisi emeklilerinin 2021 Mayıs ayında aldıkları maaşları yoksulluk sınırının yüzde 43’ünü oluşturuyordu. Bu yıl Mayıs ayında emekli ücretleri yoksulluk sınırının yüzde 29’u düzeyinde. Düzenleme 2023 Ocak ayın değil de hemen yürürlüğe girmiş olsaydı düzenlemeyle birlikte ek gösterge yürürlüğü girmiş olsaydı maaşların yoksulluk sınırına oranı yüzde 35 olacaktı. Ek göstergeyle dahi son 1 yıllık kayıp karşılanamadı.
Sağlık emekçilerinin haklarına yönelik düzenleme sağlık emekçileri arasında eksik bulunduğu için aralık ayında geri çekildi ve 6 ay sonra Meclis’e tekrar gelerek Genel Kurul’dan geçti. Ancak yeni düzenleme öncekinden daha da kötü.
Meclisteki düzenleme diş tabibi emekli maaşlarına 1648 lira katkı sağlayacak. Aralık döneminde Meclis’e gelen ve geri çekilen düzenleme hayata geçirilseydi 4 bin 709 lira katkı sağlayacaktı.
Meclisteki düzenleme uzman hekim emekli maaşlarına 2 bin 119 lira katkı sağlayacak. Aralık döneminde Meclis’e gelen ve geri çekilen düzenleme hayata geçirilseydi 5 bin 415 lira katkı sağlayacaktı.
2021 Mayıs döneminde yoksulluk sınırının yüzde 76 düzeyinde maaş alan tabip/diş tabibi emekli maaşları 2022 Mayıs döneminde yüzde 51’e geriledi. Meclis’teki düzenleme emekli maaşlarının yoksulluk sınırının yüzde 59’u düzeyine taşıyacak. Yeni düzenleme sonrası dahi emekli maaşlarımızdaki kayıp 3 bin 286 lira.
2021 Mayıs döneminde yoksulluk sınırının yüzde 83 düzeyinde maaş alan uzman hekimlerin emekli maaşları 2022 Mayıs döneminde yüzde 55’e geriledi. Meclis’teki düzenleme emekli maaşlarını yoksulluk sınırının yüzde 66’sı düzeyine taşıyacak. Yeni düzenleme sonrası dahi emekli maaşlarımızdaki kayıp 3 bin 282 lira olacak.
KAMUCU OLUNMADAN SORUNLAR ÇÖZÜLEMEZ
SES Ankara Şube Eş Başkanı Kubilay Yalçınkaya yasal düzenlemelerin sistemdeki temel krizi yaratan performansa dayalı sistemi yok etmek yerine bunu güçlendirdiğini belirtti. Kamudaki sağlık emekçilerini daha fazla çalıştırmaya yönelik düzenlemeler yapıldığını belirten Yalçınkaya bunun kamuda bir yozlaşmaya neden olduğunu söyledi. Yoksulluk sınırı üzerinden temel ücret uygulanması gerektiğini aktaran Yalçınkaya şöyle konuştu: “Düzenleme somut olarak sadece emekli maaşlarında bir artış sağlıyor. Diğer düzenlemeler performansa yönelik. Tükenmişlik, aidiyet duygumuzun kaybolması, mobbing, baskı, son dönem sağlık emekçileri arasında yaygınlaşan intihar gibi vakaların nedenini genel olarak performansa dayalı ödeme kapsamında artan iş yükümüz olar ak görüyorduk. Ödemeler kapsamında değil, genel maaş kapsamında iyileştirme bekliyorduk. Bazı branşlarda kamudan kaçış var. Bunu engellemeye, hizmet üretimini artırmaya yönelik düzenlemeler yapıldı. Bu yurtdışına gidişin, özele yönelişin önüne geçmez. Piyasalaşmış bir sağlık sistemi var. Bu sistem kamunun ücret düzeyini özel sektörün ücret düzeyiyle rekabet edecek duruma getirmekten uzak. Bunu engellemenin yolu yoksulluk sınırı üzerinden temel maaş belirlemek. Ancak özel sektördeki sistemi kamuya taşınıyor. Bu da kamuda yozlaşmaya neden oluyor. Sorunlar ancak performans sistemini kaldırıp iyi bir maaş vermekle giderilir. Ancak Sağlık Bakanı Fahrettin Koca sağlık politikalarını da kendi özel hastanelerini yönettiği gibi yönetiyor.”
DÜZENLEMELER GÖSTERMELİK
Hükümet kanadı büyük bir propagandayla 3600 ek göstergede hazırlıkların tamamlandığını, 2023 Ocak ayında yürürlüğe gireceğini açıkladı. Ancak sağlık emekçileri düzenlemeye tepki gösterdi. Düzenlemedeki eksiklikler şu şekilde:
•107 bini Sağlık Bakanlığı’nda çalışmak üzere 180 bin hekimin emeklilik maaşında geçerli bir iyileştirme yapılmadı.
•Özel sektörde görev yapan 289 bin sağlık emekçisinin emeklilik maaşlarında iyileştirme yapılmadı.
•Taşerondan kadroya geçiş yapan 4/D sağlık işçilerin emekli maaşlarındaki açlık sınırnın altında kalan sefalet düzeyine ilişkin bir iyileştirme getirilmedi.
•Düzenleme sözleşmeli statüde görev yapan sağlık ve sosyal hizmet emekçilerin emeklilik gelirlerine ilişkin iyileştirme getirmedi.
•Düzenleme 2008 sonrası işe başlayan sağlık emekçilerinin maaşlarında iyileştirme getirmedi. Bugün sağlık iş kolunda görevli sağlık emekçilerinin yüzde 48’i 35 yaş ve altında. 35 yaş altı grubun işe başladığı tarih büyük bir çoğunlukla 2008 sonrası.
•Düzenleme 2200 ek göstergeden emekli olan lise ve önlisans mezunu sağlık emekçilerinin maaşında geçerli bir iyileştirme getirmedi. Bugün sağlık iş kolunda çalışanların yüzde 34’ü lise ve önlisans mezunu.