Proje proje AKP'nin 19 yıllık yıkımı
HAZIRLAYAN: İbrahim EKİNCİ
Başlarken...
Türkiye orman yangınlarıyla boğuştu. Yunanistan’da da 94 bin hektar alan yanmış. Sadece Manavgat yangını bu rakama yakın. 10 milyon nüfuslu Yunanistan bölgeye 500 milyon euro, (5 milyar lira) acil destek göndermiş. 85 milyonluk Türkiye 72,5 milyon gönderebiliyor! Türkiye’de bakanlık envanterinde yangın uçağı yok. Yunanistan’ın 20 uçaklık filosu var.
Bu noktaya, devleti yağma hasanın böreğine çevirdikleri için geldik. Bir avuç rantçı müteahhit, hacıyatmaz tüccar ve iş insanı, siyasetçiler neşeli törenlerle bütçeye hortum döşerken devletin borcu 3 yılda ikiye katlanıp 2 trilyon lirayı geçti. Merkez Bankası’nın ihtiyat akçesini bile aldılar. 128 milyar dolar rezervini tükettiler. Büyük bir yıkım var. Enkazını kaldırmak zaman alacak. Cumhuriyet, Osmanlı borçlarını 100 yıl ödeyerek 1954’te bitirdi. AKP’nin 140–150 milyar dolarlık garanti borçları da 2050 gibi bitiyor. 30 yıl alın terimizi müteahhitlere akıtacağız. CHP, “kamulaştıracağız” diyor. Sadece kamulaştırmakla kalınmamalı. Hesap da sorulmalı. 3–4 yolcu anca gelen bir havalimanına 100 yolcu garantisi verenler, bunu hesap bilmedikleri için, yanlışlıkla vermiş olamazlar değil mi? Devlet 3–4 yıllık kirasına yaptırabileceği bir hastaneye 25 yıl neden kira ödüyor? AKP, bütçeye 30 milyar garanti ödemesi koyup, dönüp millete de “cebimizden kuruş çıkmayacak” diye anlatabilen bir parti. Bu dizide işte cebimizden ne çıkacağının hesabını yapacağız. Şimdi KÖİ projelerinin bütçeye nasıl bir hortum döşediğini birlikte tartışalım.
Bir hatırlatma. AKP bilgi gizliyor. Projelerdeki taahhüt detaylarını ‘ticari sır’ sayarak açıklanmıyor. Eldeki rakam kırıntılarından sonuç üretmeye çalışıyoruz. Tahmin projeksiyon yapıyoruz. Farklı bazlarla farklı sonuçlara da ulaşılabilir. Ama üç aşağı beş yukarı ince bakanlar 150 milyar dolar civarında bir yük tahmin ediyorlar. Benim bulduğum da o. Proje proje inceleyelim. OG Köprüsü’nden başlayalım.
10,5 milyar dolarlık yük: Osmangazi Köprüsü’nde garanti yükü 10,5 milyar doları buluyor. Geçiş, garanti edilenin yüzde 60’ı seviyelerinde. Geçiş taahhüdünde işletme döneminin sadece son 3 yılında ulaşılabilir. İndirim kaldırılmazsa devlet, işletme döneminin tamamında ödeme yapacak.
Yavuz Sultan Selim’in garanti yükü 2,6 milyar $: AKP bilgi gizliyor. Hiçbir projede bütün rakamları, detayları bilmiyoruz. Bu projeler tartışma konusu oldukça, nasıl büyük bir kaynak yağması yaratıldığı ortaya çıktıkça bütün bilgi gedikleri kapatılıyor. Garantili projelerde akıl almaz rakamlar vardır. Az ötedeki devlet köprüsünden 13,25 TL’ye geçen araç, Yavuz Sultan Selim’de iki katı ücret ödemek zorunda. Üstelik köprüye erişimin uzunluğu ve zorluğu da cabası.
En büyük batak şehir hastanelerinde: Yatırımcılar, yıllık 2,8 milyar dolar gelirle 4-5 yıl içinde yatırımlarını (13,3 milyar dolardı!) geri alacaklar, kalan 19 yılı tamamen kâr yazacaklar. Demek ki devlet, 5–6 yıllık kira bedelleri ile bu hastanelerin tamamını kendisi yapabilirdi. Bu yetmezmiş gibi faal olan onlarca hastane de kapatıldı.
Yolcu gelsin gelmesin 160 milyon dolar daha: Devlet yönünden bakarsak iş, akıl kârı gözükmemektedir. Çünkü devlet, ödeyeceği 160 milyon dolar garanti parasının üzerine 75 milyon dolar daha koyarak garı kendisinin yapabilir, 235 milyon dolar yatırım yapmış olur. Ortaklara 14 yıl boyunca devletin verdiği garantinin tutarı 159 milyon dolar. Ama bu yolcu sayısında garanti rakamına ulaşılamadığında geçerli. Yani tek bir yolcu olmazsa dahi ortakların bu geliri garanti.
300 milyon $’lık garanti: 2031’de Avrasya Tüneli’nde garanti edilen kadar araç geçiş sayısına ulaşılabilir. Bu tarihten sonra gelirin yüzde 30’u Hazine’ye gidecek. Buradan devlet 170 milyon dolar civarında bir gelir sağlayabilir. Toplam garanti yükünden bu gelir düşüldüğünde net 295–300 milyon dolar gibi bir yük rakamına ulaşılıyor.
Akkuyu NGS'nin garanti yükü 18 milyar dolar: Yine bir ‘ilk’i başardılar!
Akkuyu Nükleer AŞ’nin internet sitesindeki ifadelere göre AKP, yine dünyada bir ilki “başarmış” gözüküyor. Sitedeki cümle şöyle: “Akkuyu projesi, dünyada ‘Yap-İşlet- Sahip ol’ modeliyle inşa edilen ilk NGS projesidir.” Bizim anlayacağımız şu: Diğer garantili projelerin aksine, Akkuyu NGS’yi Rus şirketi yapacak ve ömrü boyunca işletecek.
Zafer Havalimanı’nda garanti ödeme faciası: Devletin 33 yıl boyunca firmaya garanti ödemesi, bugünkü verilerle yapılan projeksiyona göre 196 milyon avroyu buluyor. Eğer 2044 yılı tam yıl olarak alınmazsa, rakam birkaç milyon avro daha düşük gerçekleşecektir. Ciddi bir kamu zararı vardır. Devlet yönünden hesaba kitaba gelir tarafı yoktur.
‘Bir sevda’ uğruna yıkım: Atatürk Havalimanı kapatıldı, 10 milyar avroluk ekonomik kayıp yaratıldı. 4–5 milyar dolar değerindeki havalimanı çöpe atıldı. Çevresinde konuşlanmış havaalanı otelleri, fuarlar, kargo şirketleri, akaryakıt istasyonları zora sokuldu. 200 milyon yolcu kapasitesi kuruluyor. Oysa ki ihtiyaç, 70 milyonluk kapasite yaratmaktı.
Garanti yükünün maliyeti 100 milyar doları geçiyor: Kamu-özel-işbirliği projelerinden 8’inin garanti yükü 100 milyar doların üzerinde gözükmektedir. Garantiler döviz cinsi olduğu için kur değiştikçe yükü de değişiyor. Diğer projelerle kaba tahminde bulunursak 140 milyar dolar civarında bir garanti yükünden söz edilebilir.
