Rejim zam oldu, halkın üstüne yağdı

OZAN GÜNDOĞDU

Türkiye yılın ikinci yarısına zam yağmuru ile uyandı. LPG’ye 60 kuruş, elektriğe yüzde 15, doğalgaza ise yüzde 12 zam yapıldı. Zamlardan öğrenci harçları da payını aldı. Döviz kurlarının artmasıyla birlikte içkilere de üretici firmalar tarafından zam yapıldı. Zamlar tepki çekerken, aynı gün kısa çalışma ödeneği kaldırıldı. Halk bir yandan işsizlik bir yandan da enflasyon tehdidi ile karşı karşıya bırakıldı. Tüm bunlar yaşanırken, Cumhurbaşkanı’nın eşi Emine Erdoğan “Küresel bir seferberlikle bireysel davranışlarımızı değiştirerek insanlığı içine düştüğü bu utançtan kurtarabiliriz. Gelin hep birlikte basit önlemler alalım. Alışverişe çıkmadan önce alınacaklar listesi hazırlayalım. Porsiyonlarımızı küçültelim. Sadece ihtiyacımız kadarını alıp bozulacağını bildiğimiz yiyecekleri istiflemekten vazgeçelim” diyerek ekonomik darboğazda olan halk kesimlerine tasarruf tedbirleri önerdi. Zam yağmurunun öncesinde Hazine ve Maliye Bakanlığı bünyesinde “Fiyat İstikrar Komitesi” kurulması ise tepki çekti.

DOĞALGAZA YÜZDE 12 ZAM

Zam yağmurunda halkı en derinden sarsan doğalgaz ve elektrik zamları oldu. BOTAŞ'ın konut tüketicileri için gaz dağıtım şirketlerine uyguladığı satış fiyatı, haziranda geçerli olan tarifeye göre yüzde 12 artışla 100 metreküp doğalgaz için 148,8 TL oldu. Ancak yüzde 12’lik bu artış halkın konutlarda kullandığı doğalgaz için geçerli. Sanayi kuruluşlarının kullandığı doğalgaz ise yüzde 20 zamlandı ve 100 metreküp doğalgaz için belirlenen satış tarifesi 1783 TL oldu.

Öte yandan son doğalgaz zammı, Ocak ayından bu yana yapılan 7’nci zam oldu. Bundan önceki 6 ayda her ay yüzde 1 zamlanan doğalgaza Temmuz’da bindirme yapıldı. Yıl başından bu yana doğalgaz fiyatları yüzde 19,8 oranında arttı.

ELEKTRİĞE YÜZDE 15 ZAM

Elektriğe yıl başında yüzde 6 zam yapılmıştı. 1 Temmuz itibariyle geçerli olmaz üzere yüzde 15 daha zam yapıldı. Böylece elektrik fiyatları yıl başından bu yana yüzde 22 artmış oldu. EPDK'den yapılan açıklamada, "Elektrik üretiminde oluşan maliyet artışları nedeni ile 1 Temmuz 2021 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere nihai elektrik satış fiyatlarında tüm abone grupları için yüzde 15 oranında artış yapılmıştır" ifadeleri kullanıldı.

BAŞKANLIK SİSTEMİ % 122 ZAM YAPTI

Başkanlık Sistemi’yle beraber politik kriz ekonomik krizi derinleştirdi. Yönetemeyen iktidarın acısını halk kesimleri çekiyor. Başkanlık Sistemi’nin uygulandığı son 3 yılda elektriğe gelen zam oranı yüzde 122!. Geçmiş 3 yıl içinde elektriğe yalnızca bir kez indirim yapıldı. Bu indirim de 31 Mart Yerel Seçimleri’nin öncesine denk getirildi. Seçimler bittikten sonra halka eski fiyatların bile üzerinde faturalar dayatıldı.

ŞATAFATLARINA PARA YETMİYOR, HALKA ZAM DAYATILIYOR

Elektrik ve doğalgaz zamlarına demokratik kitle örgütleri, siyasi partiler ve sendikalardan da tepki geldi. CHP Sözcüsü Faik Öztrak yaptığı açıklamada "Ekonomideki 'şahlanma' tam gaz devam ediyor. Gece elektrik zammıyla yatıp, sabahına doğalgaza zammıyla uyanmak. Bu kadar zam ve zulmü yapsa yapsa Erdoğan Şahsım Hükümeti yapar. Artık yeter. Getirin sandığı, kapansın bu zam ve zulüm kapıları" dedi. Sol Parti de bugün Antalya'da zamları protesto edecek. Sol Parti'den konuya ilişkin yapılan açıklama ise şu şekilde;

"Halk yoksullukla boğuşurken dün (önceki) gece yine doğalgaza, elektriğe ve LPG’ye zam geldi. Kanal İstanbul gibi rant projelerine para ayırmaya çalışan Saray iktidarı ve ortakları halka zammı uygun gördü. Ayda bir doğalgaz bulduk diye ortaya çıkan Cumhurbaşkanı ve bakanlar zam günlerinde ortada görünmüyorlar. Çift maaşlarla, huzur paylarıyla, çocuklarına lüks arabalarla şatafatlı yaşamlarından vazgeçmeyen yöneticiler, yoksula zam dışında bir şey veremezler. Bu şatafat düzenini değiştireceğiz, bu yoksulluk çarkını tersine çevireceğiz. Üreten, hakça bölüşen, adil bir ülkeyi hep birlikte kuracağız."

DEVLETİN KASASI HALKIN SIRTINDA

Elektrik faturaları üzerinden bir yandan elektrik şirketleri kazanıyor bir yandan da Hazine. Hükümet geniş kesimlerinin çığlığını duymuyor, sermayeye vergi kolaylıkları tanırken, faturalardaki vergide indirime dahi gitmiyor. Elektrik faturalarının her 100 lirasının 19,2 lirası vergi ve fonlardan oluşuyor.

ELEKTRİK FATURASINI KİME ÖDÜYORUZ?

Elektrik faturaları halkın sırtından yalnızca şirketler semirmiyor, aynı zamanda faturalar üzerindeki vergi ve fonlarla Hazine’ye de milyarlar aktarılıyor. Makine Mühendisleri Odası (MMO) Enerji Çalışma Grubu’nun son zamlara ilişkin hazırladığı rapora göre konutlarda tüketilen elektriğin kilowattı 91,55 kuruşa karşılık geliyor. Bu tutarın 47,43 kuruşu enerji bedeli, 26,51 kuruşu dağıtım bedeli, 17,62 kuruşu ise vergi ve fonlardan oluşuyor. Buna göre yurttaşlar ödedikleri her 100 liralık elektrik faturasının 19 lirasını Hazine’ye ödüyor.

SERMAYEDEN ALINAMAYAN VERGİ FATURALARA YANSIYOR

AKP Varlık Barışı’nı 6 ay daha uzatarak kayıtdışı paraya hem aklanma fırsatı hem de vergi avantajları tanıyor. Harcamaları ise yoksul halka finanse ettiriyor. MMO’nun verilerine göre 91,55 kuruşluk 1 kilowatt elektriğin 17,62 kuruşu vergi ve fonlardan oluşuyor. Bu tutar son yıllarda elektriğe gelen zamlarla beraber katlanmış durumda. 1 Ocak 2018’de 1 kilowatt elektrikten 8,68 kuruş vergi ve fon bedeli alınırken, bu tutar 1 Ocak 2020’de 13,58 kuruşa yükseldi. Bugünkü tutar ise 17,62 kuruş. Böylece 2018 başından bu yana elektrikten alınan vergi ve fonların tutarı yüzde 129 oranında arttı. Detaylar tablodaki gibi.

ZAMLARIN ARKASINDA SARAY İKTİDARI VAR

Doğalgaz ve elektriğe gelen zamların arka planında Saray iktidarı ile sermayedarlar arasındaki ilişki yatıyor. Döviz kurunun ve petrol fiyatlarının artmasıyla birlikte karları azalan enerji şirketleri kollandı. Döviz cinsinden borçları olduğu bilinen enerji şirketlerinin hemen hepsi, Saray’ın ihalelerinden adı kamuoyunda sıkça duyulan şirketler.

İşte zamların arka planı:

1-İktidar döviz kurlarını sadece izliyor

Merkez Bankası’nın rezervlerini pula çeviren iktidar, döviz kurlarındaki tırmanış karşısında elini kolunu bağladı, tırmanışı izliyor. Yıla 7 TL seviyesinde giren Dolar/TL, yılın ikinci yarısına 8,70 TL seviyesinde adım attı. Dolar/TL’deki 6 aylık artış yüzde 24 oldu. Enerjide ithalata bağımlı olan Türkiye’de, döviz kurlarının yükselmesi enerji fiyatlarını da yükseliyor. İktidar ise enerji şirketlerinin maliyet artışını aynen halka yansıtıyor. Böylece şirketler karlarına dokundurmuyor ama halk açlıkla tehdit ediliyor. Sadece bu yıl içinde elektriğe yüzde 22, doğalgaza yüzde 20 zam yapıldı.

2- Petrol düşerken indirim yapmadılar

Elektrik ve doğalgaz fiyatlarını belirleyen önemli girdilerden biri de petrol fiyatları. Geçen yıl pandeminin etkisiyle küresel ölçekte duran sanayi üretimi petrol fiyatlarını dibe vurmuştu. Ancak normalleşmeyle birlikte petrol fiyatları da yukarı yönlü hareket etmeye başladı. Geçen sene 40 dolar seviyesinde olan Brent Petrol’ün varil fiyatı, bugün 75 dolar seviyesinde. 1 yıllık fiyat artışı yüzde 88’i görmüş durumda. Öte yandan petrol fiyatı geçen yıl düşerken elektrik ve doğalgaza indirim yapmayan iktidar, fiyatlar yükselince petrol fiyatlarını bahanelerine ekleyebiliyor.

3-Elektrik şirketleri AKP’nin altın çocuğu

Döviz kurları ve petrol fiyatlarındaki artış, elektrik ve doğalgaz fiyatlarını yukarı yönlü baskılıyor. İktidar ise bu tablo karşısında seçim yapmak zorunda. Ya maliyet artışlarını şirketlerin omuzlamasını isteyecek ya da halkın sırtına yükleyecek. İktidar seçimini şirketlerin lehine yaptı. Çünkü 2008’den itibaren özelleştirilen ve Saray’ın etrafında palazlanan ihale zenginlerine peşkeş çekilen enerji sektörü iktidarın altın çocuğu. Sektöre halkın kasası olan Hazine’den verilen teşvikler yüzünden 84 milyon enerji şirketlerinin sırtında taşıyor.