Rezervler milyonerlerde
2019 ile 2021 arasında bankaların altın ve döviz hesapları 64,2 milyar dolar arttı. Bu paranın 30,1 milyar dolarını 1 milyon TL’den fazla parası olan hesaplar satın aldı. Milyoner hesaplar toplam hesaplar içinde binde 2’lik bir azınlığı oluşturuyor.
Ozan GÜNDOĞDU
Türkiye’nin gündeminde Merkez’in eriyen 128 milyar doları bulunuyor. İktidar kurmayları rezervlerdeki paranın satıldığını kabul ediyor ve bu satış işlemlerinin artan döviz talebini karşılamak üzere yapıldığını savunuyor. Öte yandan Merkez’in döviz talebini karşılamak gibi bir zorunluluğunun bulunmaması tartışmayı alevlendiriyor. Son olarak Merkez Bankası Başkanı Şahap Kavcıoğlu da önceki gün konuya ilişkin açıklama yaparak “Döviz işlemleri o günkü piyasa koşulları ve fiyatlarından yapıldı” diyerek herhangi bir kesime ayrıcalık yapılmadığını savundu. Halbuki Merkez Bankası gibi büyük bir aktörün piyasaya doğrudan müdahalesi anlamına gelen bu satış işlemleri döviz fiyatını doğrudan belirleme anlamına geliyordu. Yani Merkez Bankası diğer ekonomik aktörler gibi piyasaya girmiş ve rezervlerindeki dövizleri piyasaya satarak döviz kurlarının bir süre yukarı çıkmamasını sağlamıştı. Birileri de Merkez Bankası’nın düşük tuttuğu kurdan döviz satın almıştı.
Peki bu süre içinde döviz satın alanlar kimlerdi?
AKP’nin Ekonomi İşleri Başkanı Nurettin Canikli’nin 13 Nisan’da sosyal medya hesabından yaptığı açıklamaya göre rezervler halka satıldı. Canikli şöyle diyor; “128 milyar doların 36 milyar doları ile altın ithal edilmiştir ve bu altınlar Cumhuriyet Altını, bilezik ve benzeri yatırım aracı olarak Türk halkının evindedir. 75 milyar doları Türkiye’deki bankalarda gerçek ve tüzel kişilerin hesaplarında durmaktadır.”
Canikli’nin estirdiği havaya göre halk, cebindeki tasarruflarıyla toplam 111 milyar dolar tutarında döviz ve altın bilezik vs. satın almıştı. Bu paranın bir kısmı yastık altı olarak ifade edilen evlerde bir kısmı ise banka hesaplarında duruyordu.
Öte yandan halkın böylesi bir alım gücü olmadığı biliniyor. Öyleyse Merkez Bankası’nın döviz kurlarını düşük tutarak yarattığı tanzim satıştan kimler faydalandı?
Milyoner hesapların durumu
Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) isim isim olmasa da, banka hesaplarının içindeki paraları büyüklüğüne göre sıralıyor ve kamuoyuna açıklıyor. BDDK verileri sayesinde içinde 10 bin TL’den az para olanlardan, 1 milyon TL’den daha fazla para olanlara kadar banka hesaplarının nasıl bir dağılıma sahip olduğu biliniyor. Bu hesaplarda 2019’un başından bugüne yaşanan değişime mercek tuttuk. Ortaya çıkan tabloya göre Merkez Bankası’nın tanzim satışından en büyük pastayı yiyenler milyonerler olmuş durumda.
BDDK verilerine göre 2019 Ocak ayında içinde 1 milyon TL’den daha fazla para bulunan ve yurtiçinde yerleşik kişilerin sahibi olduğu hesap sayısı 163 bin 180 adetti. O tarih itibariyle yurtiçinde yerleşiklerin toplam 93 milyon 772 bin adet banka hesabı olduğu düşünülürse, milyoner hesaplar binde 2’lik küçük bir azınlığı oluşturuyor.
2019 Ocak ile 2021 Ocak arasında Nurettin Canikli’nin de ifade ettiği gibi dövize ve altına ilgi arttı. 2019 Ocak ayında yurtiçinde yerleşik kişilerin döviz ve altın hesaplarının büyüklüğü 171 milyar 968 milyon dolarken, bu tutar 2020 Ocak ayında 196 milyar 660 milyon dolara, 2021 Ocak ayında ise 236 milyar 186 milyon dolara çıkmıştı. Yani yurtiçinde yerleşik kişiler 2 yılda fazladan 64 milyar 218 milyon dolar satın aldı. Türkiye’nin bu süre içinde cari açık verdiği, dolar cinsinden gelirinin azaldığı hesaba katılırsa, söz konusu paranın Merkez’in piyasaya sattığı rezervlerinden kaynaklandığını söylemek yanlış olmaz.
Peki bu dövizleri kimler satın aldı? Verilere göre toplam hesapların binde 2’sini oluşturan milyoner hesaplar satılan rezervlerin yarısını yemiş durumda. Çünkü 2019 Ocak ayında milyonerlerin döviz ve altın cinsinden hesaplarının büyüklüğü 108 milyar 98 milyon dolarken, bu tutar 2020 Ocak ayında 121 milyar 77 milyon dolara, 2021 Ocak ayında ise 139 milyar 386 milyon dolara yükseldi. Milyoner hesapların döviz ve altın varlıklarında 2 yılda yaşanan artış 30 milyar 135 milyon dolardı. Veriler incelendiğinde ortaya çıkan tablo şu; 2019 Ocak ile 2021 Ocak arasında bankalardaki döviz ve altın hesapları 64 milyar 218 milyon dolar artarken, bu artışın 30 milyar 135 milyon doları milyoner hesaplardan kaynaklandı.
Daha basit ifadeyle ilgili 2 yılda ilave olarak alınan her 100 dolarlık altın ve dövizin 47 dolarını, bin hesaptan en zengin 2’si satın aldı.
